Hoe ga je om met een depressieve naaste?
Ga je er bovenop zitten en diegene pushen om in actie te komen, of doe je niets? Wat kun je überhaupt doen?
Dit dilemma ervaar je snel wanneer een naaste langdurig somber is. Ik laat je in deze blog zien wat je opties zijn.
Signalen van een depressie
Buurvrouw Tina en ik drinken eindelijk weer eens koffie samen. Haar broertje Tim, halverwege de 30, is al een paar jaar depressief.
Als familie hadden ze dat lang niet door. Ze wonen ver uit elkaar (Tim woont zelfs in het buitenland), zien elkaar maar een of twee keer per jaar. Wanneer ze elkaar zien is het altijd wel gezellig en lijkt er niets aan de hand. Tim is vrolijk en zit vol leuke en grappige verhalen.
Wanneer hij een keer niet aanwezig is bij hun online bijeenkomst op de sterfdag van hun geliefde oma, vermoeden Tina en de overige broer en zussen, dat er iets is met Tim. Dat hij daar niet aan meedoet, valt iedereen op. Ook Tim was gek op oma geweest, miste haar en genoot van het moment om haar samen te herinneren. Een keer had hij zelfs een gedicht voorgedragen over haar, humoristisch en intelligent.
Maar toen bleef hij weg uit de online bijeenkomst. Niemand begreep er iets van, ze hadden daardoor moeite om oma met alle aandacht te herdenken. Waar was Tim?
Twee dagen later biecht hij op dat het helemaal niet goed gaat met hem. Het lukt niet meer om het voor zijn ouders, broer en zussen verborgen te houden. Hij vertelt over grote problemen en dat hij diep in de ellende zit, dat hij absoluut niet meer weet hoe nu verder.
Stukje bij beetje hoort de familie zijn klachten. Ze passen allemaal bij een depressie.
Omdat depressies veel voorkomen schrijf ik deze blog. Misschien heb jij er ook al mee te maken gehad, zelf of als naaste.
Ik neem je mee in de zoektocht van buuf Tina hoe hier het beste mee om te gaan.
Wat is een depressie?
Een depressie is een ziekte met de volgende symptomen:
- een sombere stemming
- vermindering van interesse of plezier.
Daarnaast zijn er nog bijkomende symptomen. Wie een depressie heeft, heeft altijd wel minstens vijf van de volgende klachten:
- gewichtsverandering, verlies van eetlust of juist heel veel eten
- slecht slapen, slapeloosheid of het tegenovergestelde: heel veel slapen
- een extreem onrustig gevoel, moeite met stil zitten
- lusteloos, traag en moe, gebrek aan energie
- prikkelbaar
- het gevoel niets waard te zijn of een schuldgevoel
- moeite met concentreren, denken en beslissingen nemen
- veel piekeren
- geen zin in seks
- vaak denken aan de dood of aan zelfdoding.
Bron: depressievereniging
Elke depressie voelt anders.
Wat kun jij als naaste doen?
Hoe kun je ermee omgaan wanneer een dierbare deze psychische problemen heeft? Ik geef je 7 tips:
Erkennen van de Situatie
Tim liet zijn broer, twee zussen en zijn ouders weten dat zijn betaalrekening geblokkeerd was. Hij had al maanden geen brieven meer geopend, wist daarom niet waarom de rekening geblokkeerd was.
In de tijd die volgde kwam de familie er stapsgewijs achter wat er speelde. Tim had het nagelaten de belastingdienst te informeren over zijn inkomsten. Daardoor ontstond een belastingschuld. Alle brieven van de belastingdienst belandden ongelezen in de map ‘administratie’. Deze belastingschuld werd op gegeven moment geïnd. Daardoor was de bankrekening van Tim leeg. Hij werkte nauwelijks, er kwam dus ook geen geld bij.
Tim heeft zich al jaren heel afwachtend opgesteld wanneer het om de belastingdienst ging. Hij stelde het maanden uit om de gevraagde informatie rondom zijn inkomen te geven. Tina was al lang dankbaar dat hij geen toeslagen ontving, dus ook in haar beleving kon dat probleem niet heel groot zijn. Zijn bescheiden inkomen uit werk in de horeca kon toch niet zulke dramatische problemen veroorzaken?
Nu was hij ook nog lusteloos en somber, had geen energie om onprettige klussen aan te gaan en twijfelde overal aan, vooral aan zijn mogelijkheden en aan zijn talenten. Hij zag overal beren op de weg. In deze situatie is het simpelweg ondoenlijk om ook nog achter lastige klussen zoals een geblokkeerde rekening aan te gaan. Tim had helemaal geen energie om al deze handelingen te doen en hij was heel erg bang. Hij was bang voor nog meer ellende op zijn pad en zag zijn eigen kracht en kunnen absoluut niet meer.
Het was zo moeilijk om te zien, vertelt Tina emotioneel.
‘Ik zie zijn geweldige kanten maar al te goed, waarom ziet hij die zelf nou niet? Hij kan zo veel!’
Tranen biggelen over haar wangen.
Tim stond niet open voor professionele hulp – en al helemaal niet voor medicatie.
Hij had honderden redenen waarom hij geen hulp zou zoeken, op het absurde af. Hij was bang dat er een diagnose gesteld zou kunnen worden zoals autisme.
Als iemand niet autistisch is, dan Tim wel, legt Tina uit: hij is sociaal, heel grappig, communicatie gaat hem erg goed af, hij heeft altijd veel vriendschappen gehad, was nooit een buitenbeentje. Tim had als eerste in de klas een vriendinnetje, de meiden waren gek op het. Hoe kan hij nou zo bang voor deze diagnose zijn? In Tina’s ogen was deze angst gewoon te absurd (tenminste voor haar nuchter, niet depressief brein). Maar voor Tim was deze angst voor een schokkende diagnose zo groot dat hij om deze reden liever geen hulp wilde. Dit doet angst dus met het brein: het produceert redenen om niet in actie te komen. Hij had ook tientallen redenen waarom medicatie absoluut geen optie was voor hem, allemaal ingegeven door angst en horrorverhalen.
Ik ben er als psycholoog heilig van overtuigd dat juist therapie de enige weg uit een depressie is, wellicht in combinatie met medicatie.
Je moet (weer) leren goed voor jezelf te zorgen, waarmee ik bedoel dat je
- een gezond dag- en nachtritme hebt,
- overdag een vaste structuur en
- voldoende beweging hebt,
- blootgesteld wordt aan daglicht,
- gezond eet,
- geen alcohol of drugs gebruikt,
- rust neemt als het je teveel wordt,
- voldoende sociale contacten hebt en
- een perspectief ontwikkelt dat je als positief ervaart.
Bij Tim liep het toen op al deze fronten niet goed, hoorde ik. Hij zat in totaal isolement, werkte niet, leefde vooral ‘s nachts en sprak zijn vrienden niet meer. Van jongs af aan was hij een enthousiaste wielrenner geweest. Hij genot van de vrijheid, het buitenzijn en de inspanning.
Nu hangt de racefiets al maanden ongebruikt aan de muur van zijn kamer.
Tina en haar broer en zussen stonden er machteloos naast. Meer dan een luisterend oor te bieden konden zij werkelijk niet doen. En ook daar maakte Tim nooit gebruik van: hij belde zelden, nam de telefoon meestal niet op wanneer hij gebeld werd. Alleen Tina kreeg hem regelmatig te pakken.
Hoe krijg je iemand die 800 km verderop woont, zo ver om in therapie te gaan?
Het antwoord is ‘niet’. Je krijgt de ander niet zo ver.
Maar wat kan Tina wel doen?
Ondersteuning bieden
Als iemand niet gemotiveerd is om hulp te zoeken, blijft er eigenlijk alleen nog de optie om te luisteren zonder oordeel.
Dat doet Tina dan ook al jaren.
Ze bellen wekelijks, Tina luistert naar zijn zorgen en ze bespreken kleine en grote dingen des levens.
Regelmatig voelt Tina de behoefte om Tim te pushen om hulp te zoeken. Maar ergens voelt zij ook dat het niet werkt om Tim te overtuigen. Zij stopte daarom op gegeven moment met benadrukken dat hij hulp zou moeten zoeken.
Hun zus vaart een andere koers: zij probeert veelvuldig Tim te overtuigen om hulp te zoeken, in therapie te gaan en zich in een psychiatrische kliniek op te laten nemen, confronteert hem (met wat hij vergeten is te regelen of heeft nagelaten om te doen) en wordt boos op hem. Het helpt allemaal niet.
Informatie zoeken
Wat Tina wel doet, is informatie zoeken over wat helpt bij een depressie.
Er is naast literatuur ook veel om te beluisteren: er zijn goede podcasts over dit onderwerp.
Deze Duitse podcast is zeer informatief, goed onderbouwd door vakmensen en tegelijk erg levendig door de verhalen van ervaringsdeskundigen:
Het is fijn om iemand te horen vertellen wat heeft geholpen om weer beter te worden. Om precies deze reden vraagt Tina ook regelmatig vrienden die bekend zijn met depressies om raad.
Het belang van geduld
Een depressie gaat niet snel weg. Daarom is het heel belangrijk om geduld te hebben.
Week in, week uit bellen Tina en Tim met elkaar, maanden, ja zelfs al jaren. Soms is er veel te vertellen, soms niet. Zit Tim in een sombere fase, zegt hij minder en zijn de gesprekken korter, voelt hij zich beter, deelt hij meer.
De vraag hoe iemand die depressief is, zich voelt kun je ook beter niet elke keer stellen: het gaat namelijk elke keer niet zo goed, steeds weer niet aanzienlijk beter. En het is niet fijn om elke keer weer te moeten zeggen dat het nog steeds niet zo goed gaat.
Tina begint het gesprek daarom vaak met iets luchtigs, een belevenis uit haar leven, een grappige belevenis met haar kat, een interessante ervaring op haar werk als kapper.
Herstellen van een depressie vergt gewoon een zeer, zeer lange adem – en die hebben de naasten ook nodig.
Mocht je hiervoor nog meer tips willen, klik dan op de link van thuisarts.
Kleine overwinningen vieren
Uit een depressie komen is een lange weg met veel hobbels. De betroffen persoon en ook de naasten hebben veel geduld nodig. Om dit op te kunnen brengen is het erg helpend als iedereen oog heeft voor kleine of grote stappen vooruit. Kleine overwinningen vieren geeft moed en lucht.
Tim is uiteindelijk naar de huisarts gegaan. Hij kreeg een antidepressivum – maar voelt zich nog steeds niet beter, de medicijnen slaan nog niet aan, vindt hij.
Tina ziet daarentegen iets anders. Al aan de manier hoe hij de telefoon opneemt, hoort zij verandering. Het klinkt opgewekter. Ook vertelt Tim ineens uit eigen beweging meer. Als hij zich heel erg slecht voelt, vertelt hij haast niets. Nu heeft hij meerdere belevenissen en gedachten die hij met Tina deelt. Hij reageert ook uitgebreider op haar verhalen. Al met al een positieve trend die hij misschien zelf niet opmerkt. Daarom raad ik Tina nu aan om dit aan hem terug te koppelen: ik zie vooruitgang. Je stemming is echt beter dan twee weken geleden.
Gezamenlijke inspanningen voor welzijn
Het helpt om samen met de andere betrokkenen en ook met de depressieve persoon zelf een gezamenlijk plan te maken.
Nadat ze een jaar niets meer had gezegd over therapie hebben Tina en hun broer en zussen recentelijk besloten dat er nu echt iets moest gebeuren. Ze kunnen het niet meer aanzien hoe hun broertje zijn leven apathisch en zonder veel plezier uitzit. Dit voelt ondragelijk.
Ze maken dus samen een plan wie van hen actie onderneemt.
Tina heeft toch het beste contact met hem en kaartte het vraagstuk recentelijk weer aan bij hem: ze vertelde hem dat de enige weg naar een gelukkiger leven toch wel het volgen van een therapie is. Tot haar grote opluchting zegt hij dat hij zich dat ook had voorgenomen. Hij is nu intrinsiek gemotiveerd om zelf stappen te zetten.
Een vaag plan is nog iets anders dan concrete stappen. Daarom bespreekt Tina met hem welke praktische weg nu naar de start van een therapie kan leiden. De wachtlijsten in de ggz zijn lang, daarom kan het erg helpen samen te brainstormen welke route het snelst zou kunnen zijn. Tina raadt hem met klem aan om de huisarts in te schakelen.
Het belang van openheid
Open zijn over psychische problemen vraagt moed. Er bestaan nog veel vooroordelen rondom deze thema’s. Er speelt vaak schaamte en juist dat maakt het nog moeilijker om erover te praten.
Juist deze openheid is nodig om hulp te kunnen zoeken, om uit te kunnen wisselen met lotgenoten en ook om het stigma rondom depressie weg te nemen.
Call to action: hoe nu verder?
Wanneer jij ook een dierbare hebt die met psychische problemen worstelt, is het heel belangrijk dat jij als luisterend oor – zonder oordeel – voor de ander klaar staat. Om dit langdurig goed te kunnen doen moet je ook goed voor jezelf zorgen. Hiervoor heb ik wat tips voor je:
- Deel met anderen hoe het voor jou is,
- Vraag zelf hulp,
- Zoek informatie,
- Zorg dat jij niet ook psychisch in de knel komt!
- Doe leuke dingen,
- Zorg dat jij genoeg plezier en ontspanning hebt,
- Focus op wat goed is in jouw leven, heb aandacht voor alle positieve ontwikkelingen.
Daardoor wordt jouw veerkracht groter. En precies die veerkracht heb je nodig om er goed doorheen te komen.
Ondertussen genieten Tina en ik van een heerlijke kop koffie, hebben we plezier samen, kan zij haar verhaal even kwijt en zien we welke positieve veranderingen er in haar leven zijn (haar kapperszaak loopt goed!). Want dat zou ze bijna vergeten wanneer ze uitgebreid over Tim vertelt.
Wij maken nu alvast een volgende koffieafspraak over twee maanden. Ik ben benieuwd hoe het dan met Tim gaat, maar ook met Tina.
Ze hebben allebei een lange adem nodig.
Mijn luisterend oor en de koffie zullen in elk geval klaarstaan.
Kan ik naar aanleiding van deze blog iets voor jou doen?
In mijn blog harmonie bereiken door de confrontatie aan te gaan geef ik je veel tips mee hoe je een moeilijk gesprek aan kunt gaan.
Geef een reactie