‘Maar ik zorg juist heel goed voor mezelf!’ Rachida kijkt me met priemende ogen aan. Dit gesprek heb ik al heel vaak gevoerd. Ik suggereer dat de klachten wellicht met slechte zelfzorg te maken hebben en de cliënt (of patiënt) reageert verbolgen of verbaasd. In deze blog leg ik uit wat zelfzorg precies is. Ik geef veel tips waar je op kunt letten om beter voor jezelf te zorgen.

Zelfzorg

Veel van mijn patiënten zijn ervan overtuigd dat ze dat juist heel goed doen, goed voor zichzelf zorgen. Hoe kan ik nu zeggen dat de klachten komen door iets wat ze al heel goed doen? Hier is sprake van verwarring. We bedoelen verschillende dingen wanneer we het over zelfzorg hebben. ‘Waar denk jij aan als je het over zelfzorg hebt?’ vraag ik haar. ‘Nou, ik ga naar de kapper, naar de manicure of koop een leuk setje kleding wanneer ik er maar een reden voor heb. Ik trakteer me op een lekker taartje wanneer ik een rottige klus heb afgerond, ik neem een borrel met mijn man wanneer we weer veel gedoe hebben met onze puberdochters. Ik laat het sporten schieten wanneer ik een pittige dag had en beloon mezelf met een avondje bankhangen. Volgens mij zorg ik juist te goed voor mezelf.’ Rachida’s idee van goede zelfzorg heeft met korte-termijn-bevrediging te maken. Nu iets lekkers eten, nu een borrel, nu even niet naar de tennisbaan of een rondje hardlopen. Dat voelt op dat moment even heerlijk. Als je dit gedrag tien jaar vol houdt, voelt het niet meer zo heerlijk: een alcoholverslaving, fysieke klachten door te weinig beweging/krachtsport of overgewicht zouden iemand als Rachida dan kunnen kwellen. Waar ik aan denk bij goede zelfzorg, is de lange-termijn-zorg voor lichaam en geest. Dit sluit ook aan bij wat de WHO erover zegt:  

Wat is zelfzorg?

  “Zelfzorg is het vermogen van individuen, gezinnen en gemeenschappen om hun eigen gezondheid te bevorderen, ziekte te voorkomen, hun gezondheid in stand te houden en met ziekte en handicaps om te gaan, met of zonder de steun van een gezondheidswerker.” Deze tekst heb ik gevonden op de inspirerende website van deze Belgische zelfzorgexpert. Zij benoemt ook nog helder wat men onder zelfzorg kan verstaan:  

• Regelmatig bewegen
• Gezond eten en drinken
• Voldoende (nacht)rust
• Tijd doorbrengen met dierbaren
• Luisteren naar je lichaam
• Dingen doen die je graag doet
• Dicht bij jezelf blijven
• Je grenzen bewaken
• Jezelf in vraag durven stellen/kritisch bevragen
• Medeleven tonen met jezelf (zelfcompassie)
• Jouw eigen keuzes maken

Wat voor mij heel belangrijk is: zelfzorg gaat ook over het psychisch welbevinden. Je kunt met veel inspanning je lijf gezond proberen te houden (gezond eten, voldoende sporten, voldoende slapen), maar om psychisch in balans blijven is het juist van belang dat je grenzen stelt wanneer je teveel moet, dat je dingen doet waar je blij van wordt (afspreken met een vriend, een wandeling in het bos, een bezoek aan een concert of museum, een boek lezen… jij weet vast zelf waar jij het meest van geniet). Daarnaast vind ik het belangrijk dat je (professionele) hulp zoekt als je er zelf niet uit komt. Ook dat is zelfzorg. Ieder lichaam is anders. Waar de een het gestreste lijf moet kalmeren, moet de ander het lijf juist prikkelen en uitdagen. Daarom is het belangrijk om te weten waar je eigen lichaam behoefte aan heeft. Rachida is er recentelijk via de huisarts achter gekomen dat ze vermoedelijk al 10 jaar slaapapneu heeft. Dat heeft veel ellende met zich mee gebracht, beseft zij nu. Ze is heel vaak moe en futloos, kiest dan sneller voor onhandige producten (suiker- en vetrijk). Energie voor actieve uitjes met haar dochters heeft zij al lang niet en het sporten lukt vaker niet dan wel. Na al deze jaren is haar lijf in een soort overlevingsstand beland waar Rachida eigenlijk geen weet van had. Haar leven loopt toch lekker? Met haar man is ze blij, de puberdochters zijn meestal heerlijke meiden en haar baan, 4 dagen in de week op een accountantskantoor, is goed te doen. Hoezo overlevingsstand?    

Luisteren naar je lichaam

Een van de belangrijkste punten van zelfzorg is het goed luisteren naar je lichaam. Heel langzaam heeft Rachida geleerd om beter te voelen. Om te voelen hoe ze haar spanning kan herkennen, wat bij haar de signalen zijn voor het feit dat haar lichaam wel degelijk gestrest is. En daarvan zijn er een heleboel, die zij alleen lang niet goed begreep.  

Signalen voor een gestrest lijf

Veel voorkomende signalen van stress kunnen onder andere zijn – regelmatig verkouden zijn – (nog) slechter kunnen slapen – maag- of darmklachten, misselijkheid – hoofdpijn, kaak- of nekklachten, rugpijn – hartkloppingen, versnelde hartslag – hyperventileren – verhoogde bloeddruk – duizeligheid – huidproblemen – vermoeidheid Bronnen Psyned en Wijzijnmind  

Herken jij een aantal van deze signalen?

Dan is het belangrijk om er goed op te reageren. Geen

• groot houden,
• doorgaan,
• schouders eronder en
• pillen tegen de pijn gebruiken,

maar onderzoeken waar deze signalen vandaan komen. Kijk wat de stressfactoren in je leven zijn. Want alleen als je deze veroorzakers van stress aanpakt, kun je uiteindelijk de lichamelijke symptomen verminderen.    

Professionele hulp zoeken

Rachida heeft allereerst hulp gezocht bij een arts toen zij vermoedde dat zij slaapapneu zou kunnen hebben. Via deze weg kon het worden vastgesteld. De apneu wordt nu behandeld met een apparaat dat zij ‘s nachts draagt. Het apparaat voorkomt ademstops. Wil je hier meer over weten, kijk dan op de pagina van de apneuvereniging. Dat maakt een wereld van verschil. Voor het eerst sinds heel lang wordt zij niet moe wakker, maar uitgerust! Dit gevoel had zij in geen jaren gehad. Zij merkt meteen dat haar kwaliteit van leven enorm toeneemt: zij heeft weer energie, zij heeft weer zin in activiteiten, het sporten voelt vele malen fijner, zij voelt zich niet meer lusteloos, maar juist energiek. Haar man en dochters vinden haar vrolijker. De uitjes met haar dochters zijn geen probleem meer.    

Bewust ontspannen en je lijf met aandacht waarnemen

Om haar lijf nog verder te helpen bij het ont-stressen is Rachida ook begonnen met aandachtsoefeningen. Die geven haar veel rust en ontspanning. Wil je zoiets ook doen? Op internet vind je veel oefeningen. Vooral oefeningen waarbij een stem je vertelt wat je moet doen, kunnen goed ondersteunen en je helpen te focussen. Op de website van Ger Schurink staan veel audiobestanden.   Doordat Rachida de stress voor haar lijf wist te verminderen door het masker voor de slaapapneu en de ontspanningsoefeningen, is haar algehele zelfzorg ook veel beter geworden. De vermeende zelfzorg van weleer (taartje als beloning, sporten laten schieten en haarzelf belonen met bankhangen) is verdwenen. Zij hunkert niet meer naar vet en zoet na een drukke dag, zij heeft energie over om wel te gaan sporten.   En last but not least geeft zij mij nu gelijk in wat goede zelfzorg betekent. Dat is voor mij dan weer een overwinning!   Ben jij ook zoekende wat zelfzorg betreft? Soms is dat ook een ingewikkeld vraagstuk. Om goed voor jezelf te zorgen heb je motivatie nodig. Hoet deze werkt en hoe je motivatie kunt verhogen, beschrijf ik in mijn blog over motivatie. Bij goede zelfzorg hoort ook dat je je uitspreekt over wat jij vindt. De blog harmonie bewaren door de confrontatie juist aan te gaan leg ik uit hoe je dat aan kunt pakken, juist wanneer het niet helemaal in jouw aard lijkt te liggen. Er is nog een andere blog over verborgen gezondheidsproblemen. Mijn blog Hap slik weg gaat over onbewust eten. Dat past ook niet goed bij goede zelfzorg. Je mag gerust contact met mij opnemen om te kijken of ik je verder kan helpen. Ja, ik wil graag contact opnemen.     Een bron voor deze blog was onder andere de website van MCZ.