In deze blog neem ik je mee in wat er kan gebeuren als je heel streng bent over wat je mag eten van jezelf. Ik benoem de nadelen van dit gedrag en geef je tips mee hoe in te grijpen als je deze valkuil bij jezelf herkent.

De super gezonde leefstijl als norm

In een wereld waar gezondheid en fitheid steeds meer centraal staan, lijkt het nastreven van een perfect dieet een must. Je hebt je gezondheid zelf in de hand door jouw keuzes, lijkt de boodschap: als je perfect eet, blijf je ook gezond en slank.

We worden overspoeld met adviezen over wat we wel en niet moeten eten. Social media staat vol met mensen die hun perfecte maaltijden delen, er is een overvloed aan informatie over diëten die beloven je gezondheid drastisch te verbeteren. 

Echter, te streng zijn met eten kan ook vervelend uitwerken en zelfs klachten veroorzaken.

Strenge regels voor jezelf

Ik bel met Larissa. De diëtist vond haar erg streng voor zichzelf, had ik gehoord.

‘Ik word gek van mezelf. Mijn familie had laatst sushi gehaald, maar dat schijnt vol met e-nummers te zitten! Ook de appeltaart bij oma op haar verjaardag was natuurlijk helemaal fout: wat daar aan zooi in zit! Ik heb mezelf toegestaan om er een hap van te nemen, meer lijkt mij echt niet verantwoord. Maar kan ik dan woensdag wel knoflooksaus nemen als ik bij mijn moeder eet? Dat is helemaal verkeerd, heb ik gelezen. Marion, ik word gek van mezelf. Elke dag moet ik kiezen wat ik eet en overal zitten nadelen aan, wat je ook eet. De pindakaas is veel te vet en er zit ook suiker in, in mijn mango schijnt ook te veel suiker te zitten, de yoghurt is dan weer slecht want linksdraaiend melkzuur is lastig te verteren en niet alle lactose schijnt te worden afgebroken tijdens het fermentatieproces. Ik trek het echt niet meer.’

En ik snap Larissa. De fuik waar zij in zit (van streng naar nog  strenger naar allerstrengst) laat geen ruimte meer voor luchtigheid en flexibiliteit in haar keuzes. Alles lijkt beladen en ergens verkeerd. Larissa vindt dat ze eigenlijk alleen mag eten wat voor 100% gezond is. Geen enkel product komt door deze keuring.

Verschil  gezond en obsessief gezond eten

Waar zit nou het verschil tussen gezond eetgedrag en ongezond, streng eetgedrag?

• Gezond eten wordt gekenmerkt door een gebalanceerd en flexibel eetpatroon.
• Obsessief gezond eten noemen we een rigide en beperkend dieet.

Negatieve gevolgen van strenge dieetregels

Een heel gezond eetpatroon kan aanvankelijk lijken op een super gezonde levensstijl, maar het kan al snel omslaan in een obsessie. Het opleggen van te veel beperkingen kan leiden tot een ongezonde relatie met voedsel. Dit kent vele nadelen:

• Sociale impact: eten is vaak een sociaal gebeuren. Wanneer je te streng bent met je dieet, kun je geneigd zijn sociale momenten met anderen, waarbij ook gegeten wordt te vermijden uit angst niet te kunnen voldoen aan je eigen strikte eetregels. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en isolatie. Je sociale  contacten dreigen te verwateren wanneer je heel vaak afzegt.

• Tekorten: het uitsluiten van hele voedselgroepen kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingsstoffen. Ons lichaam heeft een breed scala aan vitaminen en mineralen nodig, een te beperkt dieet kan dit evenwicht verstoren.

• Verlies van Eetplezier: eten zou een plezierige ervaring moeten zijn. Te streng zijn kan het plezier in eten wegnemen. Omdat je niet meer ontspannen kunt genieten van wat je eet, neemt daarmee je kwaliteit van leven ook af. 

• Verstoord lichaamsbeeld: wanneer je zeer streng bent in wat je wel en niet mag eten, ligt het gevaar op de loer dat je net zo kritisch naar je lichaam kijkt en daar ontevreden over bent. Over ongelukkig zijn met je uiterlijk heb ik ook al deze blog geschreven.

• De gevaren van orthorexia: orthorexia nervosa is een relatief nieuwe term die verwijst naar een obsessie met gezond eten. In tegenstelling tot andere eetstoornissen, draait het bij orthorexia niet om de hoeveelheid voedsel, maar om de kwaliteit ervan. Mensen met orthorexia vermijden alles wat zij ook maar een klein beetje als ‘ongezond’ beschouwen. Dit leidt vrijwel zeker tot ernstige gezondheidsproblemen en psychologische stress.

• Gevangen in je hoofd: door de hele tijd na te denken over het eten, ben je niet meer goed in staat om je lichaam te voelen. In dat geval verliezen meerdere lichaamssignalen zoals honger, verzadiging, moeheid en uitputting hun functie. De boodschap komt simpelweg niet meer bij jou aan.

Larissa beaamt al deze nadelen meteen wanneer ik ze benoem.

Gelukkig kan ik haar wat tips geven om hier verandering in aan te brengen.

Tips om een gezonde balans te vinden 

1. Luister naar je lichaam: leer de signalen van je lichaam te herkennen en eet wanneer je honger hebt, neem rust wanneer je moe bent. Probeer met aandacht en zonder afleiding te eten, zodat je kunt genieten van elke hap en beter kunt aanvoelen wanneer je vol zit. Mindfulness kan hierbij helpen.
2. Geef jezelf toestemming: Het is oké om af en toe iets te eten dat minder gezond is. Het draait allemaal om balans. Een keer genieten van een stuk taart of een zak chips zal je gezondheid niet ruïneren
3. Focus op variatie: Zorg ervoor dat je dieet gevarieerd is en veel verschillende voedselgroepen bevat. Dit helpt niet alleen om alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen, maar voorkomt ook dat eten saai wordt.
4. Wees flexibel: Het is belangrijk om flexibel te blijven en jezelf de ruimte te geven om te genieten van het leven. Strikte regels kunnen leiden tot een gevoel van falen wanneer je er niet aan kunt voldoen.
5. Zoek positieve inspiratie: gelukkig zijn er ook helpende accounts op social media! Hier zitten mensen achter die gezond en haalbaar eetgedrag willen stimuleren (in tegenstelling tot influencers die hele strikte diëten aanraden). Hier zijn er een paar op Instagram die ik goed vind: @Voedingspsycholoog, @Mindgains_, @iamafoodie, @intuitiefeten.nu – en wat websites betreft vind je hier onder andere inspiratie: SoChicken of deze website over minder streng zijn voor jezelf. Zij helpen bijvoorbeeld ook om de teugels te laten vieren en de lat wat minder hoog te leggen voor jezelf.

Aan het einde van ons telefoongesprek vraag ik Larissa om als experiment nu een week lang alles te eten waar ze vreselijk veel zin in heeft. Voor iemand die veel te streng is voor zichzelf is dat een goede tip  – en een behoorlijke uitdaging. ‘Je bedoelt: zowel de appeltaart bij oma als ook de knoflooksaus bij mijn moeder?’

Ja, dat bedoel ik inderdaad.

Een week later lees ik in haar mail dat dat wel gelukt is. Ze had het er moeilijk mee, geeft zij ruiterlijk toe. Daarnaast voelde ze ook wel enig schuldgevoel dat ze binnen een week zowel appeltaart als ook die vette knoflooksaus bij haar moeder had genomen. En tegelijk was daar die grote opluchting: het is oké om mij dit toe te staan.

‘Moet ik dit nu altijd doen, alles eten waar ik vreselijk zin in heb?’ vraagt zij mij vervolgens. Bij het idee alleen al krijgt zij het Spaans benauwd.

Ik kan haar geruststellen. Nee, dit was een experiment om te ervaren wat er gebeurt (namelijk niets dramatisch). Maar voor de lange duur is het van belang om een andere balans te vinden. Wat goed te doen is en makkelijk te onthouden, is de 80/20 regel: als 80 procent van wat je eet gezond en voedzaam is, mag 20 procent een wat minder gezonde keuze zijn. Dit mag je per dag zo toepassen, maar wellicht is het makkelijk als je per week kijkt (de ene dag heeft nou eenmaal meer verleidingen dan de andere).

Ook hierover vond ik op de eerder genoemde website ‘psychologie van succes’ een interessant artikel.

Conclusie

Te streng zijn wat eten betreft kan leiden tot een ongezonde relatie met voedsel en zelfs je algehele welzijn negatief beïnvloeden. In feite blaas je de invloed die voedsel op je lichaam heeft dan van enorm op, alsof elke hap van iets dat minder gezond is de gezonde leefstijl direct kan verpesten. Het is belangrijk om je er bewust van te zijn van wat je eet, maar is het even belangrijk om daar een gezonde balans in te vinden. Eten zou een bron van plezier en voeding moeten zijn, niet van stress en schuldgevoel. Omarm flexibiliteit en variatie in je dieet en onthoud dat matigheid de sleutel is tot een langdurige, gezonde relatie met voedsel.

Van Larissa heb ik al in geen manden iets gehoord. Wanneer ik informeer hoe het gaat met de 80/20 regel, antwoordt zij snel: ‘Marion, ik ben helemaal niet meer zo bezig met lijnen en perfect eten. Ik was al vergeten dat dit ooit een dingetje was.’

Het is haar gelukt. Missie geslaagd!

Mijn artikelen over lijnen, onbewust eten  en over de suikerverslaving hebben trouwens ook te maken met dit onderwerp.

Is eten bij jou ook een dingetje? Houdt het jou meer bezig dan je zou willen? Je mag vrijblijvend contact met mij opnemen om te kijken of ik iets voor jou kan doen. Ja, ik wil contact!

Deel deze blog hier: