Als je gewicht kwijt wilt is het heel belangrijk dat je een paar gebieden in de hersenen kent die invloed hebben op ons eetgedrag en daarom ook ons postuur.
In deze blog vertel ik je erover. De kennis komt uit het boek ‘De Hamster in je brein’ van de artsen Felix Kreier en Maarten Biezeveld.
Ik geef je tips hoe je deze kennis meteen kunt toepassen.
1) De hypothalamus
Hypothalamus, de hamster: een klein gebied diep in een ‘oud’ deel van onze hersenen. Die speelt een rol in het overleven van de mensheid als geheel en is ook in ieder individu. Het regelt veel zelfstandige taken zoals lichaamstemperatuur, ademhaling, hartslag en honger- en dorstgevoel, dag- en nachtritme en onze voortplanting. Deze processen verlopen automatisch en buiten je bewustzijn om.
Dit deel in de hersenen is ontzettend goed beschermt en niet af te leiden. Het gaat dag en nacht door met het uitvoeren van zijn taak: overleven.
Daarbij is een manier hoe dit te regelen de bescherming tegen grote schommelingen. Het lichaam probeert dit te voorkomen.
De hypothalamus bewaakt dan vooral dat je niet te snel veel afvalt. Voldoende vet was in de oertijd een goede strategie om te overleven.
Daarom laat de hypothalamus ons honger voelen wanneer de bloedsuikerspiegel laag is.
Wij leven nu niet meer in de oertijd, waar er duizenden jaren eerder weinig eten was. We leven al meer dan 50 jaar in overvloed.
En daar is de hypothalamus totaal niet op ingericht. Er is geen beveiliging tegen te veel eten in ons systeem ingebouwd (omdat dat gedurende duizenden jaren geen risicofactor voor de mensheid was).
De hypothalamus voorkomt via een groot netwerk van zenuwen en hormonen groot gewichtsverlies: hij verlaagt de ruststofwisseling (alle lichamelijke processen die ons in leven houden). Dat houdt in dat hartslag en bloeddruk lager worden, je hebt het koud en zoekt de warmte op, het hongergevoel wordt groter, je voelt je algemeen misschien wat zwakker. Dit voelt niet fijn en geeft je het gevoel iets te willen eten.
De hypothalamus kent het concept ‘willen afvallen’ niet, hij weet niets over het probleem overgewicht.
Hij gaat alleen ten alle tijden voorkomen dat je langdurig gewicht verliest (omdat dat in de evolutie steevast levensbedreigend was).
“Erger nog: om ervoor te zorgen dat het lichaam voortaan nog beter voorbereid is op zo ‘n afschuwelijke periode van honger en schaarste, gaat de hypothalamus er alles aan doen om niet alleen je oude gewicht te herstellen, maar er voor de zekerheid nog wat bij te doen. Zie hier: het welbekende jojo-effect.”
(Citaat uit Hamster in je brein, p. 27/28)
2) De prefrontale cortex
Gelukkig heb je ook nog de prefrontale cortex.
Dat is het deel in je hersenen waarmee je nadenkt, afweegt, analyseert, beredeneert en plant.
Door je op iets te focussen kunnen wij mensen veel voor elkaar krijgen: een boek lezen, leren voor een toets of een sport/taal, een plan maken voor iets (een tuinhuis ontwerpen, een vakantie of het plan om af te vallen). Dit moet elk mens in de loop van zijn leven leren, dat plannen, je wordt er niet mee geboren.
De focus behouden is echter een uitdaging. In het begin, wanneer je ontzettend gemotiveerd bent, gaat dat heel makkelijk, maar naar verloop van tijd wordt dat steeds moeilijker.
Soms vragen andere dingen in je leven ook veel aandacht: de kinderen, je ouders, je werk. En dan verslapt de aandacht makkelijk.
De focus van je prefrontale cortex is nodig om de activiteit van de hypothalamus (afvallen tegen gaan) te onderdrukken.
De aandacht van de cortex kan verslappen, die van de hypothalamus niet.
Iemand die eerst zeer gedreven bezig was met afvallen eet in deze fase zowat zonder na te denken iets onhandigs (snoep of snacks).
Hier is de hypothalamus weer aan zet!
Ben je nu verloren? Nee, natuurlijk niet.
Tips om je prefrontale cortex te helpen
- focus kun je trainen! Door hobby’s, puzzels, spelletjes en lezen train je je focus. Alles wat planning vraagt, traint ook je prefrontale cortex.
- laat ook je externe cortex helpen: mensen in je omgeving, apps, digitale gadgets zoals een Fitbit – kortom alles wat jouw prefrontale cortex ondersteunt. Al deze externe factoren kunnen jou weer motiveren.
3) Het limbisch systeem (met de bijnaam hamster)
Wanneer je je fijn voelt, komt dat ergens vandaan. Waardoor je dat fijne gevoel krijgt, verschilt per persoon: de een denkt aan een vrijpartij, de ander aan een geslaagde zakendeal, een stevige omhelzing, muziek en kunst – of iets lekkers zoals drop of chocolade of dineren in je favoriete restaurant.
Al deze zaken kunnen een fijn gevoel geven. Het gebied in de hersenen dat hierbij een rol speelt is het limbisch systeem. Hier wordt een kettingreactie van hormonen gestart, die jouw gedrag beïnvloeden. Het kan je helpen je doel te behalen, maar het kan je ook dwarsbomen.
Het limbisch systeem heet in het boek ‘de hamster’. Deze denkbeeldige hamster kan je in verleiding brengen.
Stel je bent goed aan het afvallen en loopt langs de etalage van de bakker.
Op dat moment werkt de hamster samen met de hypothalamus (die wil zorgen dat er weer meer voedsel binnenkomt). De hamster regelt het aangename gevoel dat je krijgt wanneer je de tompouce eet.
Ik vermoed dat de hamster je wil verleiden om terug te vallen in je oude gewoonte. Bij de een zal dat de te grote portie zijn, bij de ander koolhydraten, zoetigheid – of wellicht impulsief eetgedrag en onregelmatig eten/eetmomenten overslaan. Tijdens het lijnen heb je deze oude valkuilen goed onder controle gehad, maar zodra je focus verslapt begint het limbisch systeem je een fijn gevoel te geven wanneer je aan de oude valkuil denkt (‘Wat lijkt het me het toch lekker om onvoorbereid op pad te gaan en gewoon te zien wat je aan eten tegen komt’ bijvoorbeeld – voor wie heel lang juist goed voorbereid en gestructureerd at om af te vallen).
Het kan ook andersom, dat de hamster samenwerkt met je prefrontale cortex: door je bijvoorbeeld een goed gevoel te geven wanneer je niet in je oude valkuil valt en bij honger bijvoorbeeld een gezonde keuze maakt (waar je voorheen maar at wat er op dat moment beschikbaar was). Hier werkt de hamster dan mee met jouw doel.
Ik zie helaas vaker dat het fijne gevoel maakt dat mensen in hun oude valkuil vallen.
Zodra dit gevoelsleven samenwerkt met de hamster, ben je vatbaar voor gewichtstoename. Je hunkert naar een gezellig taartje op het terras, je hebt nu echt wat chips/koolhydraten/alcohol verdiend na deze dag: voorbeelden waar een ongezonde consumptie geassocieerd wordt met een fijn gevoel. Dit komt door het limbisch systeem (niet te verwarren met doorzettingsvermogen of het hebben van ruggengraat!).
Tips om ondanks de ‘hamster’ toch af te vallen
- Je weet nu dat jouw gevoel je verkeerde keuzes kan laten maken. Wees daarom goed voorbereid. Plan je eetmomenten, zorg dat gezond voedsel binnen handbereik is wanneer je vatbaar bent voor een ongezonde keuze.
- Zorg dat je focus behoudt. Ook al ben je maanden onderweg, kijk regelmatig naar wat je wilde bereiken, waar het jou om te doen was.
- Zoek steun. Laat je helpen door familie, vrienden en collega’s. Deel met ze waar je mee bezig bent, bedenk samen gezonde routines als ze jou willen helpen (geen borrel na het werk, maar een korte wandeling samen bijvoorbeeld).
- Zoek een buddy: iemand die hier ook mee bezig is. Je kunt elkaar steunen, motiveren en van elkaar leren.
- Gebruik digitale hulpmiddelen zoals apps, de smartphone, smartwatch/fitbit en dergelijke.
- Spreek af en toe af met een professional (huisarts, diëtist, praktijkondersteuner bij de huisarts of een coach) om op koers te blijven, jouw doelen en gezette stappen te bespreken en jouw vooruitgang te monitoren.
- Val niet te snel af! Dan wordt de hamster juist wakker.
- Weeg niet vaak. Het succes zie je daar vertraagd terug, dat werkt demotiverend.
- Trakteer je op het boek ‘De Hamster in je brein’.
Wellicht kan ik iets voor je doen. Je mag natuurlijk ook contact opnemen met mij.
Deel deze blog:
Geef een reactie