Het microbioom: waarom je het niet kunt resetten maar wel optimaal onderhouden

hoe blijf ik gezond?

Het microbioom

In deze blog neem ik je mee naar de bacteriën in onze darmen: het microbioom. Waarom bestaat het, hoe kun je het goed onderhouden en wat zijn de gevolgen van een minder divers microbioom?

Ik geef je praktische tips en handvaten mee.

Victor wil graag geherprogrammeerd worden. Regelmatig voelt hij zich somber, hij komt ook langzaam in gewicht aan aan. Hij eet bij stress. Dit moet anders!

Bezoeken bij de diëtist helpen niet, want veel van wat diëtisten hem adviseren lust hij niet en tegen stress eten hebben ze ook geen helpende remedie, zegt hij.

Vol verwachting kijkt hij mij aan.

Verkeerd geprogrammeerd

Victor heeft in zijn jeugd niet geleerd om gezonde dingen te eten, zijn smaak is niet goed ontwikkeld. De enige smaak waar hij oprecht van kan genieten is zoet. Daarom wil hij nu geherprogrammeerd worden.

“Ik ben geen programmeur!” sputter ik tegen.

Dat weet hij natuurlijk. Ik ben dan ook maar een van de vele afspraken die hij heeft gemaakt met mensen uit de gezondheidszorg, op zoek naar iemand of iets dat hem kan resetten.

Aangeleerd gedrag

We bekijken eerst zijn eetpatroon. Hij eet vooral (de zeer bewerkte) cruesli uit de supermarkt (want dat is lekker zoet), en ook wel regelmatig fruit.

Groente of volkoren graanproducten (zoals brood) eet hij haast niet, hij vindt het niet lekker. Victor eet bijna nooit warm.

Een bakje cruesli met een warme chocomel erbij is toch ook goed, wil hij mij overtuigen.

Jong geleerd, oud gedaan, zegt hij tegen mij – waarmee hij eigenlijk wil zeggen dat hij niet kan veranderen. Zo heb ik het geleerd en zo is het nou eenmaal – en daarom moet iemand of iets hem resetten, vindt hij.

Ik denk er anders over dan Victor.

Ons lichaam is geen computer waar je gemakkelijk de programmering kunt wijzigen.

Eten bij stress is bij uitstek aangeleerd gedrag; Victor heeft zichzelf zo geconditioneerd (in computertaal ‘geprogrammeerd’). Stress weg eten is een vorm van emotioneel eetgedrag; hier heb ik al eerder een blog over geschreven.

Ik blijf vandaag hangen bij zijn wens om te resetten, alsof hij een soort computersysteem is dat met één handeling terug gezet kan worden naar de fabrieksinstelling.

Het lichaam bestaat uit velerlei systemen

Het menselijk lichaam bestaat uit een heleboel kleine systemen die elkaar allemaal beïnvloeden. Diverse hormonale systemen (honger – verzadiging, stress – ontspanning, dag-nachtritme etc.) sturen de hele dag ons gedrag. Alle systemen beïnvloeden elkaar.

Het Microbioom

Ook het microbioom (de miljarden bacteriën in onder andere onze darm) is daar ook een voorbeeld van. De 200-400 gr bacteriën in onze darm vormen een soort eigen orgaan dat invloed heeft op onze gezondheid. Het staat in contact met ons immuunsysteem en er is zelfs een darm-brein-as: het microbioom heeft ook te maken met onze mentale gezondheid.

Dr. Iris Sommer heeft zelfs een boek over het verband tussen het microbioom en mentale gezondheid geschreven: ‘De bacterie en het brein’.

Waarvoor zijn deze bacteriën in de darm?

De bacteriën in e darm hebben meerdere functies.

  • Vertering van vezels
  • Productie van sommige vitamines
  • Productie van serontonine en tryptofaan. Lees hier waarom deze stoffen zo belangrijk zijn: Tryptofaan en Serotonine 
  • Bevordering van ons immuunsysteem
  • Bescherming tegen slechte bacteriën en ziekteverwekkers.

 

 

Wat zijn dan de ‘fabrieksinstellingen’ van onze darmflora?

We worden geboren zonder bacteriën in ons lichaam. Door de bevalling krijgt de baby via het geboortekanaal en de huid van de moeder bacteriën mee. Die vormen het startpunt van het microbioom. Door ons eten evolueert het microbioom in de darm levenslang verder. Wij bestaan trouwens minimaal voor 50 procent uit bacteriën en voor de andere helft uit humane cellen. Reden genoeg om goed voor je bacteriën te zorgen!

 

 

Diversiteit van bacteriën is van belang

Is de voeding divers en vezelrijk, zijn er ook in het microbioom vele soorten bacteriën aan te treffen. Dat is juist heel wenselijk. Ze werken met elkaar samen en hebben allemaal eigen functies. Niet alleen de aanwezigheid van bacteriën is daarom belangrijk, maar vooral wat deze bacteriën in de darm doen.

 

 

Wanneer uit evenwicht?

Het microbioom is een stabiel systeem dat je niet zomaar kunt resetten. Het kan wel redelijk eenvoudig uit evenwicht worden gebracht: een antibioticumkuur (die je gebruikt om schadelijke bacteriën te doden) doodt ook alle goede bacteriën in de darm.

 

 

Invloed van de leefstijl van de mensheid

De diversiteit aan bacteriën in onze darm is de afgelopen honderden jaren steeds kleiner geworden. We eten minder uiteenlopend en veel minder vezels.

Tegelijk zien we dat we tegenwoordig wel langer leven, maar ook veel eerder de eerste (chronische) ziekte krijgen – momenteel al gemiddeld met 43 jaar. We worden ouder, maar leven jarenlang met een chronische ziekte.

Een darmflora met relatief weinig verschillende soorten bacteriën kan lichamelijke problemen met zich mee brengen.

Welke klachten worden in verband gebracht met een niet zo divers microbioom?

 

“Er stapelt zich steeds meer bewijs op voor een verband tussen de afname van microben in onze voeding en omgeving en een toename van auto-immuunziektes in Westerse landen, waaronder voedselallergieën, astma, eczeem en chronische darmontstekingen. Door een ontregeld immuunsysteem in de darmen, dat niet langer wordt blootgesteld aan bacteriën, volgt er een overreactie op onschadelijke stoffen in onze voeding en op lichaamseigen cellen.”

Citaat darmgezondheid.nl

In dit extreem complexe, wonderbaarlijke en geniale systeem is er geen quick fix voor problemen.

Wel zijn er een aantal tips die je kunt toepassen om jouw lijf een duwtje de goede kant op te geven. De baten zijn er niet op korte termijn (vandaag eet ik veel vezels en morgen heb ik minder klachten).

 

 

Wat is goed voor het microbioom?

  • Vezels (zo divers mogelijk!) 
  • gefermenteerde voeding
  • beweging

“Een plantaardig en mediterraan dieet is goed voor je microbioom?

Dat klopt. Het eten van producten als brood, vis, peulvruchten, groente en fruit heeft een positief effect op de bacteriën in je darmen. Ze beschermen je darmen door bacteriën met ontstekingsremmende eigenschappen beter te laten functioneren. Het tegenovergestelde geldt voor vlees, fastfood en geraffineerde suikers.” 

Citaat UMCG

“Het eten van groenten is heel goed, vanwege de vezels die erin zitten. Gezonde bacteriën in je darm houden van vezels, en zetten ze om in een bepaald stofje, genaamd butyraat, wat weer erg gezond is voor onze darm.” 

Citaat UMCU

Professor Remco Kort pleit dan ook voor een schijf van zes met als aparte groep gefermenteerde etenswaren.

“Dit zesde deel van de schijf bestaat uit oneindige variëteit van producten gemaakt door bacteriën en schimmels uit zuivel, vlees, vis, groente, fruit en granen. Zo kennen we yoghurt, karnemelk, zure room, kefir, viili, kwark, miso, tempeh, natto, zuurkool, kimchi, olijven, azijn, sojasaus, vissaus, salami, komboecha en kvass. En dit is pas het topje van de ijsberg.” 

Citaat Darmgezondheid

 

 

Wat is slecht voor het microbioom?

  • roken
  • alcoholmisbruik
  • antibioticum
  • stress

  

Weten we al alles over het microbioom?

Nee, dat weten we nog niet. Het UMCG legt uit:

“Het is vast en zeker belangrijk voor je gezondheid om een gezond microbioom te hebben. Alleen: we weten nog niet wat precies een gezond microbioom is. Er zijn 400 tot 500 verschillende soorten bacteriën in je darm. Welke stofjes hebben we allemaal nodig voor een goede gezondheid, en welke bacteriesoort maakt dat stofje? Hebben we al die verschillende soorten bacteriën nodig? Of kan de ene bacteriesoort het werk van de andere soort overnemen als die niet in de darm aanwezig is? Er is nog veel te onderzoeken.”

Victor lijkt teleurgesteld. Hij krijgt van mij geen pil of voedingssupplement aangeraden waarmee hij alles kan resetten. Ik raad ook geen maagoperatie aan hiervoor. Er is geen arts die dit kan fiksen.

Hij weet nu wel dat hij zijn gezondheid kan verbeteren door vezelrijk te eten. Vezels zitten vooral in groente, fruit, noten, peulvruchten en volkoren producten zoals volkoren brood, volkoren pasta en zilvervliesrijst. 

Kijk voor meer informatie ook op de website van het  Radboudumc of thuisarts – of zoek hulp bij een diëtist in je buurt.

Victor benoemt allemaal redenen waarom hij dit niet gaat doen. Het duurt hem veel te lang, kost te veel moeite – en bovendien kan hij dit helemaal niet inbouwen in zijn drukke leven.

Ik ben niet verrast. Hij wilde van begin af aan helemaal niet veranderen, hij wil gewoon ‘gerepareerd’ worden door medicatie of een ingreep. Dat gaat niet lukken.

Wellicht zie ik hem ooit wel terug als er een bereidheid is om te veranderen, maar voor nu zal hij ontevreden de deur uit gaan, vol verwachting en hoop naar de eerstvolgende afspraak met een andere zorgverlener.

Voor Victor heb ik vandaag niets kunnen betekenen, maar jij hebt hopelijk wel iets geleerd over het belang van het microbioom – en wat je kunt doen (en laten!) om het goed te onderhouden.

Call-to-action

  • eet gevarieerd vezelrijk
  • eet gefermenteerde producten
  • beweeg regelmatig
  • wees zuinig met alcohol
  • stop met roken
  • gebruik alleen als het echt moet antibioticum

Ala je deze blog interessant vond, is die over suikerverslaving misschien ook iets voor jou.

Je kunt de blog hier delen:

Facebook
LinkedIn
WhatsApp
Email

2 reacties op “Het microbioom: waarom je het niet kunt resetten maar wel optimaal onderhouden”

  1. Zerline avatar

    Wat een interessant stuk weer Marion!

    1. Marion Wolf avatar

      Dank je wel, Zerline!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *