Rouw en verlies, een pad naar helende zingeving

rouw en zingeving, pin en verlies
Je voelt alleen nog maar verdriet. Je bent iets kwijt en voelt nu vooral de wanhoop over dit verlies. Wat kun je doen om je geleidelijk toch weer fijner te voelen? In deze blog lees je hoe ik het aanpak en wat je kunt doen als je in deze situatie zit.
‘Ik weet niet meer hoe nu verder. Ik ben moe, ik heb pijn, ik kan niet meer wat ik vroeger wel kon… Wat blijft er van mij eigenlijk over? Kun jij mij helpen?’ schrijft  Nana in een mailtje aan mij.
  Na een langere periode met klachten is zij uiteindelijk naar de huisarts gegaan. Die vertrouwde het niet, verwees haar door – en de specialist wist vrij snel dat het niet goed was. De diagnose was kanker. Nana begon aan de medische molen, kreeg verschillende behandelingen en werd daardoor enorm in beslag genomen. De hoop dat het te genezen is, was en is haar houvast. De ziekte en ook de behandeling lieten hun sporen na, Nana heeft er lichamelijk en fysiek last van. Ze houdt haar werk niet meer goed vol en merkt ook dat ze minder zin heeft om met haar vriendinnen op pad te gaan. Zelfs het geliefde badminton laat ze een beetje links liggen, zij heeft er geen fut meer voor, het lukt ook met haar arm en schouder niet goed en bovendien vindt zij het confronterend om de andere gezonde teamgenoten gewoon als altijd te zien spelen.  Eigenlijk zou ze gewoon moeten badmintonnen, met haar vriendinnen leuke dingen moeten doen en daarnaast haar best doen om gewoon te blijven werken, vindt Nana zelf. Tijdens ons eerste gesprek valt mij dan ook op dat zij veel tijd heeft besteed aan het ‘doorgaan’: zij volgt haar behandeling trouw, blijft zo goed als het kan werken, sporten en actief met haar vriendinnen.  

Aandacht voor wat er was

  Er is weinig ruimte voor rouw. Daarom nemen we samen de tijd om te kijken naar wat er vroeger allemaal was dat nu niet meer op dezelfde manier kan. Ik had haar gevraagd om dit voor te bereiden en een paar attributen mee te nemen die voor haar symboliseren wat zij had en niet meer heeft. Zij heeft vier dingen mee:
  • Een badmintonshuttle: deze symboliseert dat zij voorheen met veel plezier kon sporten. Het was haar lust en haar leven, ook omdat zij zo fijn contact had met haar teamgenoten. De fysieke uitdaging was voor haar plezierig en waardevol.
  • hars voor de strijkstok van haar viool: Nana vertelt met sprankelende ogen hoeveel plezier zij had in het vioolspelen. Al van jongs af aan had zij deel uitgemaakt van een jeugdorkest. Dat waren belangrijke ervaringen voor haar, want naast het muzikale plezier is zij daar mensen tegen gekomen die zij tijdens het vmbo en haar mbo-opleiding niet heeft ontmoet. Dankzij het orkest is zij ook nog een hbo opleiding gaan doen, vertelt zij vol dankbaarheid. Het orkest en de muziek betekenen ook op een ander vlak veel voor haar: muziek is voor haar een soort literatuur en filosofie voor de oren, het prikkelt haar geest en streelt haar hart. 
  • het logo van de fysiotherapie praktijk waar zij werkt: Met veel plezier beoefende zij jarenlang haar vak, vond het fijn met patiënten en vooral ook met haar collega’s waarmee zij lief en leed kan delen. Haar beroep fysiotherapeut is deel van haar identiteit.
  • een foto van de Kilimanjaro: jaren geleden heeft zij met haar beste vriend Casper het idee opgevat om samen de Kilimanjaro te beklimmen. Deze droom staat symbool voor meerdere dingen: de onbekende wereld verkennen, buiten de gewone paden van het alledaagse leven gaan, een ander continent bezoeken, een enorme psychische en fysieke (en financiële!) uitdaging aangaan waar je je jaren op moet voorbereiden.
  Ik nodig haar eerst uit om mij nog meer te vertellen over deze vier belangrijke onderdelen van haar leven. Vol plezier vertelt zij mij erover. Deze fase, aandacht besteden aan wat je lief had en wat je dierbaar was, is heel belangrijk voor een goed verlopend rouwproces. Je kunt dit met je therapeut of psycholoog doen, maar natuurlijk ook met vrienden en familie. Vertel uitvoerig over je liefde voor en het plezier met hetgeen je aandacht wilt geven. Nana heeft deze vier dingen ingebracht omdat zij die (deels) kwijt is door haar ziekte. Badminton lukt fysiek niet meer op haar oude niveau. Ook vioolspelen lukt niet meer zo als voorheen. Haar rechterarm en schouder zijn door de ziekte alleen nog minimaal belastbaar. Dat beperkt haar bij sporten en musiceren. Door haar ziekte kan zij ook haar werk niet meer uitoefenen zoals zij gewend was. Zij werkt nu minder en kan sommige patiënten ook niet zelf behandelen. Haar grote droom is zeer onzeker geworden. Durft zij zo ver te reizen? Zal zij de fysieke inspanning aankunnen? Kan zij urenlang een zware rugzak dragen met haar rechterschouder? Nana weet het nog niet, momenteel wil zij er geen uitspraak over doen.  

Rouw

  De hulpkreet uit haar eerste mail (Ik weet niet meer hoe verder. Wat blijft er van mij over? Kun jij mij helpen?) heeft hiermee te maken: de onzekerheid over de toekomst en het moeten loslaten wat niet meer kan.  ‘Heb je dat al met je vrienden en familie gedeeld, hoe verdrietig dit jou maakt?’ Een beetje, antwoordt Nana. ‘Doe dat nog meer! Deel het met dierbaren, benoem wat je kwijt bent – en maak je verdriet daardoor zichtbaar. Dat is helend.’ geef ik haar mee. Aarzelend stemt zij in.   Als we elkaar weer zien, oogt zij al wat vrolijker. Ja, zij heeft er zeker drie mensen uitvoerig over verteld wat nu allemaal niet meer lukt. Ze hebben samen gehuild (en later ook weer samen lol gehad, toen het verdriet weer even minder voelbaar was). Dat luchtte op.  Nu begint onze reis van de zingevingsgerichte therapie. ‘Vandaag wil ik met je kijken wat zingeving voor jou betekent, waar jouw leven om draait’ leg ik uit.  

Wat is zingeving?

  Zin kun je ervaren door grote of kleine dingen. Je gezin, je werk of juist iets kleins als de vogels weer horen fluiten als het lente wordt kunnen zin geven. Soms is het complementair: een deel in je leven voelt juist zinloos, terwijl een ander aspect in je leven heel zinvol aanvoelt. Niet alles in je leven kun je zinvol maken. Wat als zinvol aanvoelt, verandert door de tijd. Het is een dynamisch proces. Daarnaast is het uniek en per persoon anders. Zingeving kan ook een religieuze betekenis hebben of over iets spiritueels gaan. Je verbonden voelen met de natuur, een universele verbinding voelen met alles of geloven in een god of hogere macht zijn allemaal verschillende vormen van zingeving. Het allerbelangrijkste is dat je ook voelt dat dit voor jou zin geeft. Je hart weet heel goed wat er voor jou wel en wat er niet toe doet qua zingeving.  

Bronnen van zingeving

  Er zijn volgens de zingevingsgerichte therapie vier grote bronnen van zingeving:   
  • het levensverhaal, 
  • hoe je omgaat met tegenslag, 
  • het vormgeven van je leven en 
  • de gevoelde verbondenheid met iets of iemand.
  Mijn vraag ‘waar draait je leven om?’ is voor Nana moeilijk te beantwoorden. Logisch, de vraag is veel te groot en complex. Wij beginnen met een korte ontspanningsoefening. Nu zij heel rustig zit en met haar aandacht bij haar lichaam is, geef ik een veel concretere opdracht: ‘Beschrijf een ervaring die je afgelopen week hebt gehad, waarbij je het leven als zinvol hebt ervaren. Dat kan ook iets kleins zijn.’ Zij blijft nog even voor zich uit staren, maar pakt dan snel haar vulpen en haar boekje om driftig te gaan schrijven. Wanneer zij haar pen neerlegt, vraag ik haar of zij wil vertellen wat haar te binnen schoot. Jazeker, antwoordt zij. “Ik had met Casper afgesproken. Hij is natuurlijk mijn beste vriend, maar wil zelf ook alles uit het leven halen. We hadden het over onze droom met de Kilimanjaro en dat ik dat zoals ik nu ben niet kan doen. Het doet me pijn dat hij deze droom voorlopig niet kan bereiken – door mij. Maar hij was zo lief en begripvol! Hij legde een arm om mijn schouder en zei dat hij ook graag andere – kleinere – dromen met mij wilde bedenken en verwezenlijken. Dingen die niet te ingewikkeld en groots zijn en wel met onze verlangens te maken hebben.” Voor Nana was het voelen van deze toewijding door haar vriend zeer wezenlijk. Dat Casper samen met haar droomt, maar net zo goed deze droom weer loslaat omwille van haar, was een belangrijke ervaring. Vriendschap kan betekenis geven. Dit is de vierde bron van zingeving: de gevoelde verbondenheid met iemand. In het gesprek komen we er vervolgens ook achter dat Nana ook nog zin ervaart door haar vindingrijke manier om met haar situatie om te gaan. Zij is met Casper op zoek naar een andere droom waarmee ze hun nieuwsgierigheid naar de wereld kunnen bevredigen. Ze hebben al iets bedacht: ze overwegen om taalmaatjes te worden voor nieuwkomers uit andere culturen en hebben een weddenschap lopen: wie lukt het eerder om zeven zinnen te kunnen zeggen in een totaal vreemde taal? Ze zoeken samen naar een nieuwe droom.   Dit is een proces dat tijd kost. Nieuwe dromen heb je niet zo maar, het duurt even voordat je iets gevonden hebt dat je net zo veel voldoening geeft als je oude droom. Nana verlaat mij vandaag blij en vrolijk. Dit is ook precies wat zingeving met ons doet: het maakt blij. Daarom doet het goed om er veel aandacht aan te besteden. Nana en ik kijken beiden uit naar onze volgende afspraak, waar we hiermee verder zullen gaan.   Nana betekent overigens ‘zeven’ in het Japans.   Kan ik iets voor je doen op gebied van rouwverwerking of zingeving? Neem gewoon contact met mij op, of kijk verder op mijn pagina voor zingevingsgerichte therapie. Als juist een dierbaar iemand worstelt met depressieve gevoelens, zou je ook deze blog kunnen lezen. Het verlies van een geliefd huisdier is ook een soort rouw. In augustus 2024 overkwam dir mijn gezin. Iedereen ging er anders om met de rouw. In deze blog lees je ons verhaal.   Dit zijn de bronnen voor deze blog. Klik erop voor meer informatie. De zin van het bestaan, Viktor E.Frankl Behandelprotocol zingevingsgerichte therapie Ingeborg Douwes Centrum  
Facebook
LinkedIn
Email
WhatsApp

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *