Verstrikt in het Duister: Een Ontroerend Verhaal van Overleven

kindermishandeling

 

Een traumatische jeugd overleven

In deze blog vertel ik je over leven met een traumatische jeugd, wat helpt om het relatief onbeschadigd te doortaan – en ik geef je ook de telefoonnummers om in actie te komen, mocht jij een kind kennen dat volgens jou in de knel zit.

De zonnestralen weerspiegelen in het water. Liesbeth’s rood-blonde krullen dansen bijna om haar hoofd wanneer ze beweegt. Tijdens een ochtend in de sauna badderen we nu samen in het warme zwembad buiten.

Liesbeth is een van de meest indrukwekkende mensen die ik ken.

Vrolijk, open, empathisch, creatief, slim. Voortdurend moeten we lachen om dingen die zij vertelt.

Kwetsbare ouders

“Laatst werd ik gebeld door de begeleider van mijn vader. ‘Je vader is aan het experimenteren met zijn tanden’, kreeg ik te horen. Wat bedoel je daarmee, vroeg ik terug. Hij wilde zijn gebit met een tandenstoker reinigen, maar had geen tandenstokers. Daarom zocht hij in de keukenla naar een passend vervangend attribuut’, was het antwoord.”

Dit verhaal illustreert wat haar hele leven gebeurde en voor haar volstrekt normaal is: haar autistische vader probeert een alledaagse handeling onconventioneel op te lossen.

We gniffelen er samen om. Haar vader had vanuit zijn belevingswereld een goede oplossing gevonden. Dat dat voor de tanden wellicht niet geschikt is, iets uit de bestekla, overziet hij niet.

Het verhaaltje is karakteristiek voor Liesbeths gezin van herkomst.

Onveilige jeugd

Haar moeder is zwakbegaafde en heeft daarnaast een persoonlijkheidsstoornis, haar vader is autistisch.

Liesbeth had daardoor een zeer onveilige jeugd met veel geweld.

Zij is de oudste van de drie kinderen. Zij voelde zich al op hele jonge leeftijd verantwoordelijk voor haar broertje, later ook haar zusje en daarnaast ook voor het huishouden. Want dat overzag haar moeder helemaal niet, zij was compleet overvraagd. Liesbeth nam op hele jonge leeftijd al verantwoordelijkheden op zich die een jong kind helemaal niet aan kan. Zij voelde toen al dat zij meer kon dan haar moeder.

Emotionele verwaarlozing en geweld

Voor Liesbeth werd nauwelijks gezorgd, zij groeide op met emotionele en fysieke verwaarlozing – en met veel geweld. Haar hele jeugd fantaseerde zij dat iemand haar zou bevrijden uit haar situatie. Maar deze ‘iemand’ kwam nooit.

Haar situatie werd simpelweg door niemand opgemerkt.

Pleegzorg

Op haar veertiende ging zij daarom het huis uit. Ook in pleeggezinnen was het moeilijk. Zij moest  zich al heel jong staande houden in de wereld die voor haar ouders een onveilige, onbegrijpelijke plek was. Liesbeth had thuis niet geleerd wat sociaal geaccepteerd gedrag was. Dat werd voelbaar toen zij in pleeggezinnen woonde. Op de achtergrond speelde bij haar telkens ook nog steeds de zorg om het gezin.

Liesbeth is nooit gestimuleerd in haar ontwikkeling, niet aangemoedigd en niet emotioneel gesteund.

Zij heeft daarom lang gewacht met het krijgen van kinderen uit angst dat de geschiedenis zich zou herhalen. Ze had immers nooit een voorbeeld gekregen hoe je van je kind houdt en er liefdevol voor zorgt.

De cirkel doorbreken

Maar na de geboorte van haar kinderen voelde zij onmiddellijk een enorme opluchting. Ze wist onmiddellijk dat zij wel van haar kinderen kon houden en er wel goed voor zorgen: zij was een ander mens dan haar moeder en haar vader.

Hoe goed zij met haar traumatische jeugd aan de slag is gegaan, blijkt uit het feit dat zij ondertussen veel medelijden heeft met haar ouders die zo weinig plezier van hun kinderen hadden.

Wat een enorm contrast met deze prachtige vrouw en moeder waarmee ik nu in het warme zwembad dobber! Zij voedt zo liefdevol op. Ik gun elk kind een moeder als Liesbeth.

Een vrouw, die zeer sociaal vaardig is, die zich absoluut volgens de norm gedraagt en haar verantwoordelijkheden neemt. Zij is zeer betrokken bij de maatschappij en nu zelf aan het werk met kwetsbare mensen.

Hoe kan dit? Als ik dit verhaal weer in zijn volle zwaarte tot me laat doordringen, sta ik er versteld van hoe ze heeft kunnen worden wie zij nu is. De uitgangspositie was extreem ongunstig en zou haar makkelijk een asociale volwassene kunnen laten worden. En toch is dat niet gebeurd. Waarom niet?

Beschermende factoren

(Bron: Nederlands Jeugdinstituut)

Er zijn een aantal ‘reddende’ factoren geweest die hier vermoedelijk aan hebben bijgedragen.

Er waren wel twee volwassen, veilige sleutelfiguren waarbij Liesbeth terecht kon: haar beide oma’s. Deze oma’s waren niet autistisch of zwakbegaafd en konden steun en warmte geven aan de kleine Liesbeth. Van helpende andere volwassenen moest zij het niet hebben, die waren er niet in haar jeugd in de jaren 70.

Beschermende factoren die helpen als de opvoeder zo is:

  • kennis over opvoeding en ontwikkeling
  • het hebben van een harmonieuze relatie met de partner
  • zich bewust zijn van de eigen jeugdervaringen en de invloed daarvan op het eigen handelen
  • praktische en emotionele steun vanuit het sociale netwerk
  • warmte en affectie van de ouder
  • veilige hechting
  • bereidheid om hulp te accepteren

Bij Liesbeth’s ouders waren deze eigenschappen niet aanwezig.

Alle helpende factoren zaten in haar zelf.

Wat helpt:

– zelfwaardering en zelfvertrouwen

– bovengemiddelde intelligentie

– goede interpersoonlijke vaardigheden (sociale competentie)

– ego-veerkracht

– makkelijk temperament

– het besef dat je zelf ook kunt bijdragen aan het voorkómen en oplossen van problemen (interne locus of control)

– het vertrouwen in de eigen capaciteiten om zelf te kunnen bijdragen aan het voorkomen en oplossen van problemen (self-efficacy).

Liesbeth voldoet aan haast al deze factoren.

Zij heeft een groot reflectief vermogen. Zij had door dat haar ouders niet in staat waren en nam dingen zelf in de hand. Daarom is zij niet verbitterd en verzuurd, is zij niet in de slachtofferpositie blijven zitten.

En zij beschikt ook over een geweldige portie humor. Humor kan leed dragelijk maken.

Deze blog is een ode aan de veerkracht van mensen.

Liesbeth’s verhaal laat zien dat er ook na een verschrikkelijke jeugd  toch nog hoop gloort, een fijn leven te hebben.

Keerpunt

Voor Liesbeth was een belangrijk keerpunt het moment waarop zij kinderen kreeg. Zij was bang voor een herhaling van de geschiedenis, dat zij niet goed voor haar kinderen zou kunnen zorgen en niet van ze zou kunnen houden – dat had ze nooit geleerd, haar moeder hield ook niet van haar. Maar toen ze haar oudste zoon eenmaal in haar armen had, wist ze meteen dat ze in niets op haar moeder leek. Haar kinderen hoeven niet voor haar te zorgen zoals zij vroeger voor haar moeder moest zorgen. Het geweld, de verwaarlozing, de eenzaamheid, dat is allemaal bij haar gestopt. Daar is zij terecht heel erg trots op. Zij praat nog af en toe met een psycholoog en een haptonoom. Het gaat niet vanzelf. Het blijft hard werken om aan haar jeugd te ontsnappen.

Maar dat zie ik niet wanneer we samen in het ijskoude dompelbad bibberen en elkaar vervolgens haast niet kunnen verstaan tussen het lawaaierige geblubber in het warme bubbelbad.

Dat Liesbeths ellendige situatie niet werd opgemerkt is helaas klassiek voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Gelukkig is er op dat vlak best veel veranderd sinds de jaren 70.

Professionalisering

Professionals hebben een signaleringsplicht en worden getraind in het herkennen van signalen.

Er is een meldcode huiselijk geweld die de professional moet doorlopen als er aanwijzingen zijn voor onder andere kindermishandeling. Juist om kinderen te beschermen is er voor de professional de kindcheck. Als je volwassen patiënt/cliënt iets vertelt over geweld of verwaarlozing in zijn gezin, moet de professional meteen kijken of er ook kinderen aanwezig zijn in dat gezin – en in dat geval meteen actie ondernemen.

Hier vind je de meldcode huiselijk geweld.

Er is ook een plek waar je ook anoniem kunt bellen als je je afvraagt of er sprake is van huiselijk geweld en of je moet ingrijpen – ook al ben je buurman, vriendin of zelfs passant. Deze plek is Veilig Thuis.

Liesbeth is er gelukkig relatief goed uit gekomen, al heeft ze psychisch en fysiek een hoge prijs betaald voor haar jeugd. Diverse huidige lichamelijke problemen van haar hebben onder andere te maken met haar jeugd. Daarom is het zo belangrijk dat wij als maatschappij ons best doen kindermishandeling te signaleren om de huidige kleine Liesbeths eerder te kunnen helpen. Toen Liesbeth in een pleeggezin zat, was de begeleiding niet alert en doortastend om te checken of het pleeggezin goede zorg bood. De jeugdzorg nu is zeker een stuk professioneler dan 30 jaar geleden (al gaat het nog steeds niet overal goed).

Liesbeth is mijn vriendin, vanuit deze positie ken ik haar verhaal. Toen ze in de ellende zat, kenden we elkaar nog niet.

Ondertussen is er veel meer bekend over de verschrikkelijke gevolgen die verwaarlozing en mishandeling ook op latere leeftijd kunnen hebben.

Hier lees je meer over trauma en stress bij kinderen.

Op het werk bij de Nederlandse Obesitas Kliniek ben ik op mijn vestiging de aandachtsfunctionaris huiselijk geweld. Dat houdt in dat alle collega’s die bij een patiënt een vaag vermoeden hebben van huiselijk geweld, mij kunnen raadplegen om te kijken of er stappen genomen moeten worden.

Toen ik deze rol op me nam, deed ik dat vanuit de betrokkenheid als professional. Nu ik deze blog schrijf komen mijn professionele functie en ook mijn geraaktheid vanuit mijn privéleven door Liesbeth’s verhaal samen.

Daarom mijn oproep aan je: blijf waakzaam! Misschien is er in jouw omgeving ook een Liesbeth die in een onveilige situatie zit en hoopt dat iemand het opmerkt en actie onderneemt.

Doe het, kijk niet weg!

Voor iedereen die een nare jeugd heeft mee gemaakt, doorloopt een rouwproces om alles wat je nodig had wat er niet was. Over hoe je ondanks de rouw ook met positieve zingeving verder kunt komen, heb ik daar een blog over geschreven. Of worstelt een naaste met somberheid en andere depressieve klachten? Wat je dan kunt doen, daar gaat deze blog over.

Wil je weten wat de signalen zijn voor huiselijk geweld en kindermishandeling? Bekijk hier de signalen.

Bel voor overleg Veilig Thuis (ook als je twijfelt) 0800-2000

Mijn oprechte dank aan Liesbeth voor haar medewerking aan deze blog.

Bron voor de informatie over beschermende factoren is de website van het Nederlands Jeugdinstituut.

Deel de blog hier:

Facebook
LinkedIn
WhatsApp
Email

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *