Omgaan met hoge verwachtingen aan kinderen of gezinsleven

Hoe ga je om met verwachtingen aan je gezinsleven of je kinderen die niet haalbaar blijken?

Ik geef je ook meerdere tips mee hoe je dit kunt ombuigen.

Hoge verwachtingen over je kinderen

Ze zit voor mij, een lange, statige dame met kort, grijs haar, begin 50,  mevrouw Postma.

‘Ik heb heel wat gehuild. Soms wist ik oprecht niet meer hoe nou verder, alsof wij alleen nog hulpverlener voor ontspoorde jongeren waren’.

Ze is getrouwd en heeft twee kinderen, 16 en 12 jaar oud. De oudste, haar zoon, heeft de diagnose autisme spectrum stoornis (ASS) en tartte lang de verwachtingen die zij had aan het gezinsleven.

Veeleisende gezinssituatie

‘Ik dacht dat elk gezin gezellig samen aan tafel eet en dat dat ook bij ons zou moeten kunnen. Na jaren strijd en het doorstaan van zijn agressieve uitbarstingen heb ik langzaamaan begrepen dat hij dat gewoon niet trekt, samen aan tafel eten – zeker niet na een lange schooldag. En nu heeft hij de vrijheid om op zijn kamer te eten als hij niet bij ons wil zitten, omdat wij door hebben dat het hem gewoon niet lukt. Het is geen onwil. Hij is dan veel te veel overprikkeld. Maar voordat ik dat goed door had en het ook kon accepteren, gingen jaren voorbij. Hetzelfde geldt voor de dagjes uit met het gezin. Zoiets hoort toch bij het gezinsleven! Volgens mij doet ieder gezin dat. Maar bij ons werkte het weer niet. Wat mijn zoon leuk vindt, vindt mijn dochter helemaal niets en waar mijn dochter enthousiast van wordt, daar kan mijn zoon weer helemaal niets mee. Daarom hebben we nu de afspraak dat we of met de een, of met de ander een dagje op stap gaan.

Alleen op deze manier kan iedereen genieten.

Verwachtingen los laten

Ondertussen heb ik mijn verwachtingen over hoe het zou horen ook wel laten varen en vind ik het werkelijk oké. Maar dit proces heeft me jaren gekost’.

Onmacht

Het raakt me op twee manieren. Ik ken soortgelijke verhalen van ouders met neurodiverse kinderen.

Hartverscheurend, de onmacht die ik aan beide kanten bespeur: zowel bij de ouders als ook bij de kinderen. Dat kinderen geweld gebruiken tegen hun ouders komt niet voort uit de wil om vervelend te doen maar uit onmacht om op een gezondere manier om te gaan met woede en frustratie.

Haar verhaal raakt me ook omdat ik persoonlijk eveneens worstel met het onderwerp ‘verwachtingen loslaten’.

Verwachtingen aan kinderen

Bij mij draait het niet om autisme, maar wel om mijn ideeën hoe ik mijn gezin en kinderen zou willen hebben.

Ik had graag gewild dat mijn kinderen vloeiend, accentloos en met een grote woordenschat Duits hadden gesproken en dat zij ook altijd Duits tegen mij zouden praten.

Mislukken

Dat is niet gelukt. Ik weet dat er een aantal goede redenen voor zijn waarom het niet is gelukt, maar toch blijft mijn verwachting overeind. En het doet ontzettend zeer dat het niet zo is als ik had gehoopt.

Ik ben zelf dus een mooi voorbeeld van vast blijven houden aan een onhaalbare verwachting.

Elke keer als ik een gezin zie waarbij dat wel gelukt is (ik noem het nu even Het Perfecte Gezin; niet omdat ze perfect zijn of pretenderen dat te zijn, maar omdat zij het in mijn hoofd perfect doen), voel ik een snee door hart en ziel: ja, precies dit had ik ook gewild. Maar zo is het bij mij niet. Au, ik heb gefaald!

Loslaten wat je niet helemaal in de hand hebt

Daarnaast had ook ik, net als mevrouw Postma, de verwachting dat maaltijden aan tafel door goede gesprekken gezellig zouden zijn. Maar niets is minder waar. Onze oudste zoon, Finn, kraakt de jongste, Casimir, af en laat hem in allerlei variaties weten hoe dom, dik en lelijk hij wel niet is.

Wat Finn momenteel vooral bezig houdt zijn geld en status. Hij wil een duurdere gezinsauto, luxe vakanties en meer geld voor dure merkkleding. 

Hebzucht vind ik een nare eigenschap. Het doet me pijn dat ik dit nu bij mijn eigen kind zie.

Het gaat dus aan tafel veel over de wensen van Finn en zijn dwingende en verwijtende houding. Een heel gezellig, goed gesprek hebben we zelden met zijn vieren. Dat stemt mij verdrietig.

Maar ik moet het loslaten, ik heb de sfeer aan tafel niet helemaal in de hand.

Bijstellen of loslaten Loslaten

Net als mevrouw Postma moet ook ik mijn uiterste best doen om mijn verwachtingen bij te stellen, maar ben er nog steeds niet helemaal in geslaagd.

Verwachtingen loslaten – maar hoe?

Welke tips helpen als je worstelt met te hoge verwachtingen?

Ik weet ondertussen dat er een paar dingen zijn die mij helpen. Ik deel ze graag met jou.

• ga niet vergelijken met wie het beter doet

Wat ik vooral niet moet doen, is mij vergelijken met Het Perfecte Gezin. Maar ja, soms kom ik daar op bezoek, ik ga natuurlijk met ze om omdat het leuke mensen zijn. Zijdelings zie ik dan daar al die punten die mijn falen lijken te bewijzen. Ik kan me er niet voor afsluiten, hoe erg ik ook mijn best doe. Na een paar dagen kan ik wel langzaam afstand nemen van mijn vergelijking en lukt het om dat meer los te laten. Praten met mijn man of collega’s helpt mij dan om te relativeren.

• ga wel vergelijken met mensen in een soortgelijke situaties

Ondertussen heb ik tientallen verhalen gehoord van mensen die mijn worsteling herkennen. Ook wat de tweetalige opvoeding betreft zijn er veel ‘niet-succes-verhalen’. Dat heeft niets met het onvermogen van de ouder of de onwil van de kinderen te maken. Nee, soms is de situatie gewoon zo dat het niet lukt. Ik ben in goed gezelschap, weet ik nu. We hebben niet gefaald, maar hadden te maken met een onhaalbare wens.

• kijk naar wat wel goed gaat

Vier jaar geleden werd mij in een klap duidelijk dat ik totaal mislukt was met de tweetalige opvoeding. Ik was bij Het Perfecte Gezin koffie wezen drinken en had de kinderen met hun moeder (ook een Duitse) horen praten. Ik besefte toen dat ik met mijn kinderen mijlenver verwijderd was van deze taalbeheersing. Sinds die dag heb ik met mijn kinderen vaak besproken waar ik van droom – ook omdat zij er zelf natuurlijk baat bij hebben een tweede taal vloeiend te spreken.

Omdat zij gewend zijn om Nederlands te antwoorden (ik spreek uitsluitend Duits tegen ze), was en is het een irritante klus om deze gewoonte af te leren. Maar sinds zij ook Duits op school hebben is hun eigen motivatie toegenomen om er zelf iets voor te doen hun actieve taalbeheersing (het kunnen spreken) te verbeteren. Ik zie hun welwillendheid. Ze vinden het beiden prima dat ik ze erop attendeer wanneer ze Nederlands praten. Ze stappen dan bereidwillig over op Duits. Zij doen echt hun best. Dat is heel fijn om me te realiseren.

• neem serieus welke hobbels jij extra te nemen had: heb compassie voor jezelf

Voor ons waren er een paar factoren die de tweetalige opvoeding bemoeilijken. Het helpt om dat ook serieus te nemen: in deze situatie is het logisch dat het niet zo goed lukt. Ik heb mijn best gedaan, maar in mijn situatie was het gewoon onhaalbaar. Soms lukt het gewoon niet.

• Begrijp de situatie van de ander

Finn is nu 15, hij zit midden in de puberteit. Dit is de fase waarin empathie en vooruitdenken nog niet goed zijn ontwikkeld in het puberbrein.

Gelukkig weten we dat tegenwoordig. Het boek over het tienerbrein van neuropsycholoog Jelle Jolles heeft mij daarbij veel geholpen.

Ik legde een keer aan Finn uit dat de pinguïn uit dreigt te sterven. De dieren verhongeren door overbevissing en komen om door de opwarming van de aarde. Finn’s reactie was kort en kil: “Wat boeit mij dat nou? Ik heb niets met de pinguïn te maken.”

Iewat gechoqueerd bleef ik achter, maar dacht al snel aan het boek van Jolles. Daarin staat dat het zich verplaatsen in de ander voor de tiener nog niet zo makkelijk is. Finn’s brein is momenteel nog niet in staat om het drama en de reikwijdte van dit nieuws te bevatten. 

Ik had trouwens dit filmpje gezien, mocht jij wel interesse hebben in deze materie. 

Het helpt altijd om het gedrag van kinderen ook vanuit ontwikkelingspsychologisch standpunt te bekijken (en rekening te houden met eventuele psychopathologie, zoals bij mevrouw Postma’s zoon). In mijn geval heeft de manier waarop Finn op zijn broertje reageert, zeker ook te maken met de ontwikkeling van zijn brein, net als zijn obsessie met status.

• wees je bewust van de trucjes van je brein

Wat ik eerder een beetje spottend Het Perfecte Gezin noemde, is een naar trucje van mijn brein. Mijn brein blaast de positieve kant van hen zo enorm op, dat ik me een loser voel.

Dit is een mooi voorbeeld van hoe ons brein kan vervormen. Want zij zijn geen perfect gezin, hebben ook hun pijnpunten en hobbels. Rationeel weet ik dat, maar vanuit mijn pijn zie ik vooral een Perfect Gezin.

Trap er niet in, in deze mindfuck. De ander is nooit foutloos of perfect, jij bent geen loser.

• laat het los en zoek afleiding

Na een aantal dagen veel met mijn pijn en teleurstelling bezig te zijn geweest, focus ik bewust weer op andere dingen in mijn leven. Daardoor slinkt de invloed van pijn en teleurstelling weer.

• praat erover en relativeer

Vertel anderen wat je voelt. Het lucht op en helpt bij het relativeren.

• houd vol

Ook verwachtingen loslaten moet je leren. Dat kost tijd.

Verwachtingen los laten, mijn tips nog een keer op een rij

• ga niet vergelijken met wie het beter doet

• ga wel vergelijken met mensen in een soortgelijke situaties

• kijk naar wat wel goed gaat

• neem serieus welke hobbels jij extra te nemen had: heb compassie voor jezelf

• Begrijp de situatie van de ander

• wees je bewust van de trucjes van je brein

• laat het los en zoek afleiding

• praat erover en relativeer

• houd vol!

Ik wens jou (en mij) doorzettingsvermogen, een lange adem en mildheid voor deze opgave!

Je verwachtingspatroon kan ook zijn ontstaan doordat je als kind niet kreeg wat je nodig had. In mijn  blog over ouderschap leg ik uit hoe dat precies werkt.

Mocht je meer van mijn blogs willen lezen: ze staan hier.

De blog ‘Van veel lasten bevrijd maar nu woonstress en datingfrustratie’ gaat ook over het loslaten van verwachtingen. En de blog over harmonie bewaren juist door de confrontatie aan te gaan staat vol met tips.

De blog ‘Leren kinderen los te laten – een gids voor ouders’  gaat niet zozeer om verwachtingen los te laten, maar de kinderen zelf.

Deel deze blog hier: