De illusie van belang: waarom we ons verliezen in onbelangrijke zaken
In deze blog vertel ik je over mensen, die uiterlijk, status en bezit heel belangrijk vinden. Waarom maakt dat niet werkelijk gelukkig – en wat kun je doen als je je daarin herkent? Ik geef je tips mee.
Lise fronst haar wenkbrauwen.
‘Zie je hem? De rimpel is echt enorm – en je ziet hem ook heel erg als ik neutraal kijk’. Ik kijk naar haar knappe gezicht. Ze is een vrouw in de twintig, vanuit mijn optiek beeldschoon. Maar, inderdaad, ik zie een rimpel in haar voorhoofd.
Als ze me er niet op had gewezen was die mij alleen nooit opgevallen.
Wat mij wel opvalt: haar sprankelende ogen, haar innemende glimlach, een mooi gebit, haar leuke grappen en slimme opmerkingen. Wat ze over haar werk vertelt laat bij mij de indruk ontstaan dat ze een zeer professionele werknemer is die heel erg gewaardeerd wordt door al haar collega’s: ook sociaal is zij sterk.
Thema’s die we delen met elkaar
Met haar eveneens jonge collega’s op kantoor is de rimpel het gesprek van de dag, vertelt ze mij. Het zijn allemaal jonge dames die bespreken wat er nodig is om het uiterlijk nog verder op te krikken. Dure crèmes, urenlange ‘insmeerrituelen’ in de badkamer en natuurlijk de fillers, botox en zelfs plastische chirurgie zijn nodig om de in hun ogen problematische plekken van hun lichaam op tijd te fixen.
Ook econoom Maurice schiet mij ineens te binnen. Bij deze veertiger is het niet zozeer het uiterlijk als de carrière die veel energie vreet. Hij vindt dat hij steeds weer promotie moet maken op het werk. Dat doen alle collega’s. Iedereen is steeds bezig weer een trede hoger te klimmen. Doe je dat niet, ga je achteruit in status en inkomen, is hun mening.
Waar Lise en Maurice mee te maken hebben, is alomtegenwoordig. Er is in onze maatschappij een sterke focus op uiterlijk, op het kopen van spullen die ons zogenaamd gelukkig maken en op status die bevrediging zou opleveren.
Sommigen hebben deze focus niet
Ik denk aan Liesbeth, die op 45 jarige leeftijd haar man verloor terwijl hun twee kinderen nog de basisschoolleeftijd hadden.
Ik denk aan Bettina, die door borstkanker werd getroffen en nu alle energie nodig heeft om de behandelingen te doorstaan.
En ik denk ook aan Frida die nog met de gevolgen van haar beroerte worstelt en moet accepteren dat ze motorisch nooit meer kan wat zij eerder kon. Daarnaast ervaart zij als transvrouw ook de uitsluiting en de haat die lhbtiq-ers in onze maatschappij ervaren.
Hoe belangrijk vinden Liesbeth, Bettina en Frida hun uiterlijk, willen ze graag de hipste meubelen in hun woonkamer en de nieuwste trendy auto voor de deur? Hoe belangrijk is status voor hun welbevinden?
Ik weet nog voor ik het ze kan vragen dat ze niet zullen beginnen over uiterlijk, het bezit van spullen en hun maatschappelijke status.
En toch is het zo herkenbaar wat Lise en Maurice vertellen.
Waarom focussen we zo vaak op dit soort bijzaken?
Onze samenleving wordt overspoeld met beelden van perfectie. Sociale media staan vol met posts van mensen met perfecte lichamen, luxueuze huizen, fantastische vakanties en indrukwekkende carrières. Het lijkt alsof status, rijkdom en een perfect uiterlijk de ultieme doelen in het leven zijn. Ons oerbrein is ontstaan om ons te helpen om schaarste te overleven en fluistert ons in om steeds meer te verzamelen aan status, bezit en uiterlijke perfectie.
En tegelijkertijd zijn ontzettend veel mensen depressief.
Zit daar een verband tussen?
In het boek ‘Verbinding verbroken’ schrijft Johann Hari ook over mensen die wat spullen betreft alles hebben, maar toch ongelukkig zijn.
Hari bericht over een studie waarbij 200 deelnemers in twee groepen worden verdeeld. De ene groep heeft eerder bezit- of statusgedreven (extrinsieke) doelen zoals een promotie of het verhuizen naar grotere woonruimte; de tweede groep heeft meer waarde-georiënteerde (intrinsieke) doelen zoals het hebben van een betrouwbare vriendschappen, een liefdevolle relatie met hun kind of het beter worden in het pianospel.
De vraag van dit onderzoek was: maakt het behalen van extrinsieke doelen gelukkig? En hoe ziet dat er uit bij intrinsieke doelen?
De uitkomst is verbluffend:
“Mensen die hun extrinsieke doelen bereikten, waren absoluut niet gelukkiger in hun dagelijks leven – zelfs niet een beetje. Ze staken enorm veel energie in het najagen van hun verlangens, maar toen ze daadwerkelijk uitkwamen, voelden ze zich hetzelfde als daarvoor[…].
Degenen die intrinsieke doelen bereikten, waren daarentegen aanzienlijk gelukkiger en hadden minder last van depressies en angsten.[…] In de afgelopen jaren hebben 22 verschillende onderzoeken aangetoond dat depressies toenemen naarmate mensen meer gemotiveerd worden door materialistische en extrinsieke doelen.”
Citaat uit ‘Verbinding verbroken’
Het lijkt alsof status, rijkdom en een perfect uiterlijk de ultieme doelen in het leven zijn. Maar als je even beter kijkt, zie je snel dat deze zaken niet de kern vormen van wat je echt gelukkig maakt. Waarom blijven we er dan toch zoveel waarde aan hechten?
De lokroep van status en perfectie
Status en perfectie zijn aantrekkelijk omdat ze vaak worden geassocieerd met waardering en acceptatie. Maar deze waardering is oppervlakkig en vluchtig.
We willen graag horen bij de succesvolle mensen. Uiterlijk, bezittingen en status lijken daar aan bij te dragen.
Bijhoren bij een groep gebeurt echter alleen als je je weet te verbinden met de mensen uit de groep.
Verbondenheid ontstaat door contact en openheid, niet door bezit of status.
Ook de media spelen een grote rol in het versterken van de focus op oppervlakkige doelen. Advertenties en influencers vertellen je dat je gelukkiger zal zijn met een rimpelloos uiterlijk, een duurder horloge of een hogere positie op de maatschappelijke ladder. En zo raak je gevangen in een eindeloze cyclus van vergelijken en najagen.
Wat echt belangrijk is
Wanneer je de vraag stelt wat je écht gelukkig maakt, wat werkelijk bevredigt, komen de antwoorden vaak uit een heel andere hoek.
‘We leven in een systeem dat ons voortdurend afleidt van wat echt goed is in het leven. We worden door propaganda (de reclame, red.) aangemoedigd om te leven op een manier die onze spirituele basisbehoeften onvervuld laat ….[..]’
Citaat uit Verbinding verbroken, Johann Hari
Wat er werkelijk toe doet zijn namelijk
– Betekenisvolle relaties: tijd doorbrengen met familie en vrienden, en het gevoel hebben dat je er voor elkaar bent. Het gevoel bij een gemeenschap te horen en verbonden te zijn met anderen.
– Gezondheid: zowel fysiek als mentaal welzijn vormen de basis voor een gelukkig leven. Vaak wordt dat pijnlijk duidelijk wanneer je je gezondheid kwijt bent.
– Zelfontplooiing: Het volgen van je passies en daardoor groeien als persoon. Dit zijn de eerder genoemde intrinsieke doelen, de dingen die jij heel erg leuk vindt (zonder dat daar een commerciële verklaring voor is). Door daarmee bezig te zijn, ontwikkel je je ook als mens verder.
– Bijdragen aan anderen: Iets doen dat een positieve impact heeft op de wereld of op de mensen om je heen. In de Westerse maatschappij zijn we deze waarde redelijk verloren. In veel andere culturen daartegen is het klaar staan voor de gemeenschap nog heel belangrijk. Daar kunnen wij alleen maar van leren, je voelt jezelf namelijk niet makkelijk beter als je iets voor jezelf doet. Iets voor een ander doen daarentegen geeft heel snel een heel fijn gevoel.
Al deze vier aspecten voeden een diepere en blijvende waarde. Ze geven een gevoel van vervulling dat niet afhankelijk is van externe goedkeuring. Ze geven voldoening.
Als je zelf merkt dat je wellicht te veel bezig bent met het najagen van uiterlijke perfectie, bezit en status, wat kun je er dan aan doen?
Hoe je de focus kunt verleggen
De focus van oppervlakkige doelen verschuiven naar wat echt belangrijk is, vergt bewuste keuzes. Hier zijn een paar stappen om daarmee te beginnen:
- Reflecteer regelmatig: Neem de tijd om na te denken over wat je echt belangrijk vindt. Schrijf het op en herinner jezelf eraan.
- Houd een dankbaarheidsdagboek bij. Noteer hierin alles waar je dankbaar voor bent. Dat geeft een fijn gevoel en helpt je te zien wat je al hebt in plaats van wat je allemaal nog wilt hebben of bereiken.
- Beperk sociale media: Verminder de tijd die je besteedt aan het scrollen door perfecte plaatjes.
- Stop met vergelijken: Jij bent uniek en jouw pad is uniek. Door enkele aspecten (je uiterlijk, je bezit, je status) met die van een ander te vergelijken doe je jezelf vreselijk tekort. Stop daarmee.
- Omarm jouw imperfecties: niemand is perfect, jij dus ook niet. Om gelukkig te kunnen zijn, hoef je echt niet perfect te zijn.
- Stel prioriteiten: Besteed je energie aan activiteiten en relaties die je vreugde en voldoening brengen.
De Kracht van intrinsieke waarden
Status en perfectie kunnen het leven een tijdelijke glans geven. Wanneer je je richt op dingen die werkelijk voldoening geven (intrinsieke waarden), wordt het makkelijker om oppervlakkige doelen los te laten en een tevreden mens te worden.
Stop met het rennen achter de dingen die je niet werkelijk voeden. Sta stil bij wat je hart verwarmt en je werkelijk bevredigt.
Dat is waar het leven eigenlijk om draait.
Ook Lise heb ik dit allemaal verteld. Zij begrijpt het wel maar geeft onmiddellijk toe dat veranderen voor haar moeilijk is: zowel met haar vriendinnen als ook met de collega’s gaat het heel veel om het behalen van schoonheidsidealen. ‘Ze weten helemaal niet meer waar ze met over moeten praten als ik zeg dat ik hier niet meer aan mee wil doen.’
En dat ze haar omgeving niet in een keer kan veranderen, lijkt mij dan ook weer logisch.
‘Kun je helemaal geen tegenwicht bieden tegen deze oppervlakkige doelen?’
Lise denkt even na. Ineens ontspant haar gezicht. Ze vertelt over een gesprek dat ze laatst met haar oma had, waarin ze had gevraagd naar wat de belangrijkste zaken in oma’s leven zijn geweest.
Oma vertelde over armoede, gepest worden op school, dat ze niet werd toegelaten voor de opleiding diergeneeskunde. En hoe geweldig alles werd toen ze tijdelijk als telefoniste kon werken en opa leerde kennen. Hoe blij en gelukkig ze waren toen ze trouwden. Onvergetelijk was de eerste reis buiten Nederland tijdens een vakantie in Walchsee.
Lise begrijpt meteen dat deze dingen er allemaal meer toe doen dan een rimpelloos uiterlijk. Ze wil haar collega’s aansporen om hun oma’s en opa’s te bevragen over de belangrijke zaken uit hun leven – en ook naar hun grootste blunders. Er moet ook gelachen worden op kantoor!
Maurice ga ik de volgende keer vragen naar wat voor hem belangrijke waarden zijn die hij zijn kinderen mee wil geven. Ik gok dat hij dan niet meer praat over veelvuldige promoties op het werk en het behalen van targets.
De citaten uit ‘ Verbinding verbroken’ zijn vertaald uit het Duits met DeepL.com, gratis versie
Heb je behoefte aan meer inspiratie?
Klik op onderstaande links voor meer informatie.
‘Lessons of the dying’, Rodney Smith
‘Regrets of the dying’, Bronnie Ware
en natuurlijk het geweldige boek
‘Verbinding verbroken’, Johann Hari
Je kunt de blog hier delen:
Geef een reactie