Wanneer ben je een goede moeder? Ontdek de basis voor goed ouderschap

In deze blog leg ik je uit wat een kind van zijn moeder en vader nodig heeft.

Hoe kom ik daarbij?

25 September 1942 is de dag dat mijn moeder, Janny Wolf-Hollander, werd geboren. Vandaag zou ze 82 jaar oud zijn geworden, als ze in 2012 niet was overleden.

Ik koester warme herinneringen aan haar.

Het belangrijkste: ik heb van haar gekregen wat een kind nodig heeft van zijn moeder.

Ter ere van haar verjaardag schrijf ik nu over moeders, maar het geldt net zo goed voor vaders, ze zijn inwisselbaar. Daarom switch ik tussen de woorden ‘moeder’ en ‘ouders’.

Belangrijke eigenschappen van goede moeders

Wanneer ben je een goede moeder? Welke aspecten van het ouderschap zijn hiervoor van wezenlijk belang?

• Fysieke nabijheid & aanraken
  Dit begint met de aanwezigheid om voor een baby te zorgen, maar ook iemand die thuis is wanneer het jonge kind thuis komt van de opvang of school. Daarnaast gaat het ook om de letterlijke lichamelijke aanwezigheid doordat de moeder het kind aanraakt, knuffelt, kietelt, ermee stoeit. Deze vorm van tederheid geeft het kind zelfvertrouwen.

• Betrouwbaarheid
  Van levensbelang voor met name kleine kinderen: mama is er en ze gaat ook voor haar kind zorgen en opkomen wanneer het steun nodig heeft. Een wispelturige, onvoorspelbare moeder zorgt voor veel onzekerheid en waakzaamheid bij het kind dat vooral  een zeer goed ontwikkelde radar moet hebben: hoe hangt de vlag er vandaag bij, wat kan ik verwachten – en wat moet ik vandaag laten zien of juist verbergen om fijn contact te hebben? De betrouwbare moeder is zeer voorspelbaar en daarom veilig. Het kind weet altijd wat zijn moeder leuk zal vinden en waar ze boos om gaat worden. Dit is niet afhankelijk van haar bui.

• Onvoorwaardelijke liefde
  Een kind wil zich geliefd voelen om wie het is. Niet omdat het presteert of aan de verwachtingen van zijn ouders voldoet, maar omdat het is wie het is. Kritiek op gedrag is te verdragen, kritiek op wie je bent is pijnlijk, destructief en absoluut niet helpend. Een moeder die wil dat het kind wordt zoals zij het zou willen geeft geen onvoorwaardelijke liefde.

• Vertrouwen in het kind
  Vertrouwen is broodnodig om te kunnen groeien. Iets aangaan dat spannend is, lukt veel beter wanneer de ouders uitstralen dat het kind volgens hen alles in huis heeft om zoiets te kunnen. Wanneer ouders het tegenovergestelde uitstralen zoals ‘ dat kun je niet, daar ben je te onhandig of dom voor’ wordt het makkelijk een self fulfilling prophecy. Hier hoort ook het vertrouwen bij om kinderen dingen uit te laten proberen die ze spannend vinden en zelf oplossingen te laten bedenken voor de kleine en grote problemen die ze tegenkomen. Hierdoor groeit hun zelfvertrouwen!

• Interesse in het kind, echt kunnen luisteren
  Een kind wil worden gezien! Daarom is het zo belangrijk dat ouders luisteren naar wat het kind vertelt, wat hem bezighoudt, wat plezier brengt en ook wat pijn doet.

• Tijd hebben voor de kinderen en ook plezier aan het samenzijn
  Moeders die veel met de kinderen spelen en knutselen, zijn fantastisch. Maar niet iedereen kan dit. Daarom zijn er nog veel andere manieren om dit vorm te geven: dingen uitleggen (hoe de bedrading van de brommer werkt, het wiskundevraagstuk van die moeilijke toets, hoe je pasta kookt etc.), maar ook gezamenlijke maaltijden aan tafel en soms gewoon samen in een ruimte zijn, kletsgesprekken of een glaasje limonade drinken in de keuken en flauwe grappen maken. Zorgeloze, op het oog nutteloze tijd samen doorbrengen geeft het kind het gevoel dat de ouders het heel gezellig vinden om samen te zijn.

• Grenzen respecteren
  Serieus genomen en gehoord worden is belangrijk voor een kind. Daar hoort ook bij dat de ouders grenzen accepteren. Als het kind zegt even met rust te willen laten worden is het belangrijk dat ouders daar ook naar handelen. Als de puber even geen fysiek contact wil met zijn moeder is het fijn als zij dit accepteert en hem/haar niet de hele tijd aanraakt of knuffelt.

• Zelfreflectie en de moed om niet perfect te zijn
  Het is voor een kind helpend en leerzaam wanneer zijn moeder  reflecteert over haar gedrag en ook benoemt wat zij niet zo goed heeft gedaan, fouten toegeeft en haar gedrag vervolgens wijzigt. Daarmee laat je zien dat niemand perfect is en je altijd kunt veranderen. Fijn als mama zelf kan laten zien dat ze ook je minder sterke kanten in haar leven kan integreren.

• tevredenheid en plezier in het eigen leven hebben
  Voor kinderen is het heel leerzaam om te zien dat moeder zich niet wegcijfert voor het gezin maar juist aan zelfzorg doet door goed voor haar eigen behoeften te zorgen (zoals sportmomenten , tijd voor haar sociale contacten en door te doen waar zij zelf grote behoefte aan heeft). Een moeder die plezier in haar leven heeft en tevreden is, is een fijnere moeder – en meteen een goed voorbeeld.

• Grenzen stellen
  Sommige kinderen zijn grensgangers en zoeken de hele tijd de randen van het acceptabele op. Hoe vervelend het ook is om nee te zeggen, de goede ouder begrenst het kind daarin.

• En natuurlijk de afwezigheid van geweld, ondermijning, misbruik en verwaarlozing.

Als bron hiervoor heb ik een artikel op de website van Urbia gebruikt.

Basisbehoeften van een kind

Welke behoeften heeft een kind?
De schematherapie benoemt 6 basisbehoeften van het kind:

“Elk kind, waar dan ook, heeft emotionele basisbehoeften die voldoende moeten worden vervuld om zich te ontwikkelen tot een gezonde, evenwichtige volwassene. Als volwassene heb je eigenlijk dezelfde behoeften, maar dan op een volwassen manier. Het gaat bijvoorbeeld om veiligheid, rechtvaardigheid en vrijheid om je te mogen uiten. Als het goed is kun je als volwassene goed voor jezelf en je behoeften zorgen. Als je dat niet geleerd hebt, is schematherapie een goede therapie om dat alsnog te leren. Wanneer er in de kindertijd niet aan deze behoeften wordt voldaan kun je ‘disfunctionele’ schema’s ontwikkelen die je tegenwerken in je leven.”

De 6 basisbehoeften zijn:

1. VEILIGHEID & VERBINDING

De wereld mogen onderzoeken. Je eigen keuzes leren maken en ervaringen opdoen, op een veilige manier.

2. AUTONOMIE & COMPETENTIE

Je gevoelens en belevingen mogen uiten en ervaren. Voelen dat je mag zijn wie je bent.

3. VRIJHEID VAN EXPRESSIE

Vaardigheden leren om je eigen en andermans grenzen te respecteren, en om te kunnen functioneren in een groep. Je emoties op een gezonde manier leren reguleren.

4. REALISTISCHE GRENZEN

De ruimte hebben om te ontdekken, leren, voelen, verbazen, experimenteren en ervaren, en daarvan te genieten.

5. SPONTANITEIT & SPEL

De wereld leren kennen in een sfeer van rechtvaardigheid, waarin onrecht waar mogelijk wordt

gecorrigeerd en waarin jou uitleg gegeven wordt over regels.

6. RECHTVAARDIGHEID

Er wordt tegemoet gekomen aan je verlangen om jezelf te zien als samenhangend geheel, je psychisch gezond te voelen en een zinvol leven te leiden. Aan deze behoefte kan pas worden voldaan als ook aan andere behoeften is voldaan.

Bron: Website Schematherapie

Gevolgen van niet vervulde behoeften

Wanneer een kind niet krijgt wat het nodig had, kan het zich niet volledig ontplooien tot een psychisch gezonde volwassene.

Hoe zien de mogelijke gevolgen van een kindertijd met onvervulde behoeften er uit?

In de transactionele analyse (TA) wordt dit helder uitgelegd. Ieder mens heeft verschillende basisovertuigingen, die voort komen uit de jeugd.

Er zijn volgens de TA vier posities hoe je in het leven kunt staan.

De meeste mensen switchen tussen deze vier posities, maar hebben wel eentje die de voorkeur heeft en van waaruit ze het vaakst denken en handelen.

Ik ben oké, jij bent oké

Dit is de meest gezonde toestand. Je ziet de ander als gelijkwaardig, je praat met en luistert naar elkaar. Je kijkt naar  feiten uit het hier en nu, denkt aan de hand daarvan na over de mogelijkheden. Je zoekt naar overeenstemming met anderen en ben je zowel bewust van jouw persoonlijke behoeften als die van anderen. Je bent vriendelijk voor je omgeving.

 Ik ben niet oké, jij bent wel oké

Als je zo in het leven staat, voel je jezelf vaak hulp- en en machteloos,  of een slachtoffer. Je twijfelt aan je eigen kwaliteiten en kijkt makkelijk tegen anderen op. Je stelt je dienstbaar op naar de ander en vraagt weinig. Het kan moeilijk zijn om assertief te reageren en voor jezelf op te komen. Ook depressieve klachten passen bij deze basisovertuiging.

Ik ben oké, jij bent niet oké

Bij deze set aan overtuigingen leg je de verantwoordelijkheid graag bij een ander neer. Het is de schuld van de ander dat jij problemen ervaart. Je voelt je verheven boven de ander, de ander is minder dan jij. Neerbuigend over de ander praten hoort bij deze basishouding. Daardoor nemen anderen afstand van je en kun je je eenzaam voelen. Je mist werkelijk contact. Terwijl je ten diepste juist oprechte contacten nodig hebt. Narcistische trekken passen bij deze basisovertuiging.

Ik ben niet oké, jij bent niet oké

Je bent onzeker over jezelf en je hebt ook veel kritiek op de ander. Daardoor heb je weinig belangstelling voor je omgeving, je wordt cynisch en zwartgallig. Ook hierbij passen depressieve klachten als ook een solitair, teruggetrokken leven.

Bronvoor de uitleg over de overtuigingen binnen de TA is de website van de TA Academy

Als ik nu weer aan mijn moeder denk, voel ik me zo rijk.

Ik voel me gezien, geliefd, gesteund en aangemoedigd om mijn pad te bewandelen. Ze vertrouwde me en vond het leuk om tijd met mij door te brengen.

Door mijn opvoeding vertrouw ik mensen snel, ga ik graag hechte vriendschappen aan, sta ik optimistisch en zonnig in het leven en zie ik overal wel een positieve kant.

Ik mis haar wijsheid en haar fijne inbreng als gesprekspartner wanneer ik met opvoed-vraagstukken worstelde. Mijn kinderen missen een geweldige oma, een rol waar ze maar vier jaar van kon genieten. Voor alle drie heel verdrietig!

Natuurlijk zijn er ook zaken die ik kritisch zie over hoe ze het heeft aangepakt. Maar daar gaat deze blog nu even niet over.

Ik mag in mijn handjes knijpen dat ik zoveel van haar heb gekregen. Velen hadden dat geluk niet.

Vanavond ga ik daar met mijn gezin op proosten.

Mede door haar ben ik wie ik ben.

Op jou, Janny!